Burgemeesters willen de bevoegdheid krijgen om op te treden als relschoppers online oproepen om herrie te schoppen. De Tweede Kamer moet dat snel wettelijk mogelijk maken. De burgemeesters van Almelo, De Bilt en Utrecht gaven dat gisteren in gesprek met Tweede Kamerleden aan, ook namens de andere gemeenten.
De burgemeesters willen de wettelijke mogelijkheid krijgen om mensen die op internet oproepen tot rellen een dwangsom op te leggen die ze moeten betalen als ze daarmee doorgaan. De huidige regels zijn ongeschikt voor gemeenten om online ordeverstoringen ’te tackelen’. Gemeenten kunnen dit voorlopig aanpakken via een bepaling in Algemene plaatselijke verordening (APV). De bepaling in de APV die digitale ordeverstoring verbiedt in Almelo krijgt steun van justitieminister Yeşilgöz.
Meer duidelijkheid
Er is meer duidelijkheid nodig over de rollen en bevoegdheden bij de aanpak van online aangejaagde ordeverstoringen. Dat is de kern van de boodschap van het position paper dat de VNG opstelde in aanloop naar het gesprek met de Kamerleden. Burgemeester Sjoerd Potters van De Bilt denkt aan een ‘beperkte kleine wettelijke aanpassing’ van de Gemeentewet. Wie op straat oproept om te gaan rellen, kan daarvoor een gebiedsverbod opgelegd krijgen maar wie dat online doet nog niet.
De Utrechtse burgemeester Sharon Dijksma probeerde dat in 2021 in aanloop naar een demonstratie tegen coronamaatregelen, maar is daar later op teruggefloten door de bestuursrechter. Eerder dit jaar riepen Dijksma en veertig andere burgemeesters op tot zo’n ‘digitaal gebiedsverbod’ in NRC. Ze hebben hun plannen inmiddels meer gedetailleerd uitgewerkt en gaven tekst en uitleg aan Tweede Kamerleden, die een dergelijke wetswijziging overwegen.
Discussie
Het plan heeft veel discussie losgemaakt, merken de burgemeesters. Critici zijn bezorgd dat de vrijheid van meningsuiting wordt ingeperkt als mensen riskeren dat ze een dwangsom krijgen opgelegd. Dat is volgens Dijksma ‘nadrukkelijk niet’ het plan. ‘Iedereen mag vertellen dat de gemeente Utrecht verschrikkelijk beleid voert en dat je daartegen in opstand moet komen.’
De grens ligt volgens de burgemeester bij het verstoren van de openbare orde. Anders gezegd: ‘als je oproept om de stad kort en klein te slaan’. Dijksma vindt het niet te verdedigen dat ze in zo’n geval niet mag ingrijpen omwille van de vrijheid van meningsuiting.
Handelingsperspectief
Het ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) brengt in kaart welk handelingsperspectief burgemeesters hebben voor de tijdige onderkenning, voorkoming of beheersing van online aangejaagde ordeverstoringen. Dat schrijft minister Yeşilgöz in antwoord op Kamervragen over dit onderwerp. Dit gaat om zowel juridische als niet-juridische mogelijkheden.
Barrièremodel
In de brief somt de justitieminister op waar op dit moment aan gewerkt wordt om de online oproepen tot rellen aan te pakken. Zoals een verheldering van het juridisch kader voor online monitoring door gemeenten in het kader van de openbare orde en veiligheid.
Via het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) is er een webdossier jurisprudentie, handreikingen en praktische instrumenten op basis van ervaringen van gemeenten. Ook komt er een barrièremodel voor online aangejaagde openbare ordeverstoringen.
Afwegingskaders
Met en voor gemeenten wordt een afwegingskader gemaakt, op basis waarvan zij kunnen bepalen welke interventiemaatregelen het beste kunnen worden ingezet. Ook komt er een digitale consultatiebox voor ‘advies op maat’. Dit maakt het voor gemeenten mogelijk om voor een specifieke casus juridisch advies op te vragen.
En er komt in samenwerking met de VNG en het Nederlands Genootschap voor Burgemeesters een afwegingskader voor nieuwe burgemeestersbevoegdheden. Om te kunnen beoordelen of een eventuele aanvullende bevoegdheid bij de burgemeester thuishoort of niet. ‘Daarbij zijn de balans tussen de verschillende rollen van de burgemeester en de afbakening tussen het bestuursrecht en het strafrecht essentieel,’ schrijft Yeşilgöz.
Straffen
Raddraaiers strafrechtelijk vervolgen is geen goede manier om online oproepen tot rellen te voorkomen, zeggen de burgemeesters. Dat kan alleen achteraf en het kost bovendien veel tijd om hier bewijs voor te verzamelen. Straffen is ook niet waar burgemeesters op uit zijn, zegt burgemeester Arjen Gerritsen van Almelo.
Hij haalt liever vooraf ‘de angel eruit’ als onrust dreigt. Voor de relschopper is het veel minder ingrijpend om een gebiedsverbod opgelegd te krijgen als daarmee een strafzaak wordt voorkomen, denkt Gerritsen. Wie het niet eens is met een online gebiedsverbod, moet daar ook tegen in beroep kunnen. ‘Desnoods dezelfde dag.’
Burgemeesters spelen steeds meer voor sherff. Ze willenb steeds meer bevoegdheden. En deze uitbreiding van bevoegdheden is om mensen bang te maken hun mening te uiten. En de mond te snoeren. Voorbeeld: zo mag je hier geen op de openbare weg pamfletten aan het publiek uitdelen en een mafkees van D66 in de Raad hier wil ook verbieden dat politieke partijen een foldertje of pamflet in de brievenbus gooien. Onder het mom van “het milieu” wordt stap voor stap de vrijheid van drukpers en meningsuiting de nek omgedraaid en internet wordt onder censuur van de burgemeester geplaatst terwijl hier een tijd geleden de tractoren vrij rondraasden, uiteraard gedoogd door koelakkenvriendje Buma…
Hoe dat werkt hebben we de afgelopen jaren wel kunnen observeren… Elke demonstratie tegen het overheidsbeleid op voorhand verboden vanwege “kans op rellen”… Valt dat daar dan straks ook onder? Daar kan je wel op wachten. Die Grondwet? Die is alleen maar lastig!