Veel gemeenten participeren als aandeelhouder in besloten- en naamloze vennootschappen. Een aandeelhouder heeft in beginsel stemrecht in de algemene vergadering en kan daar dus aan deelnemen. Maar het is de gemeente als rechtspersoon die aandeelhouder is en dus vertegenwoordigd moet worden. In de gemeentelijke praktijk gebeurt dit vaak door collegeleden, zodat het college bepaalt. Maar klopt dit wel?
De gemeente is een rechtspersoon en kan als zodanig dus privaatrechtelijke rechtspersonen oprichten en daarin deelnemen. Het besluit daartoe wordt sinds de dualisering genomen door het college van burgemeester en wethouders, nadat de gemeenteraad om wensen en bedenkingen is gevraagd.
De burgemeester of zijn of haar gemachtigde verricht vervolgens de daadwerkelijke oprichting. Bij de Aanpassingswet dualisering is deze bevoegdheidsverdeling tussen college en burgemeester nadrukkelijk vastgelegd. Maar dat zegt nog niets over wie de gemeente vertegenwoordigt in de algemene vergadering van aandeelhouders.
Vertegenwoordiging in algemene vergadering
Toch ligt het voor de hand om daar dezelfde procedure te volgen. De stem in een algemene vergadering kan immers gezien worden als een eenzijdige privaatrechtelijke rechtshandeling van de gemeente, of in elk geval daarmee worden gelijkgesteld.
Dat betekent dus dat de burgemeester de gemeente vertegenwoordigt. Het college beslist hoe er gestemd wordt, en vraagt de gemeenteraad vooraf om wensen en bedenkingen wanneer de raad dat wil of wanneer de stem ingrijpende gevolgen heeft. Dit sluit aan bij het regeringsstandpunt bij de totstandkoming van de Provinciewet, waarbij gesteld werd dat de commissaris van de Koning de provincie in de algemene vergadering vertegenwoordigt. Het stemgedrag is niet aan de commissaris alleen, nu vertegenwoordiging niet het recht naar eigen mening te beslissen omvat.
Indirect aandeelhouderschap
De situatie wordt nog ingewikkelder wanneer niet de gemeente maar een openbaar lichaam in de zin van de Wgr aandeelhouder of lid is. Juridisch is het dan duidelijk dat de voorzitter het openbaar lichaam vertegenwoordigt in de algemene vergadering van de vennootschap of vereniging. Het openbaar lichaam is immers rechtspersoon, en de voorzitter of een door hem gemachtigde vertegenwoordigt het openbaar lichaam in en buiten rechte.
Het dagelijks bestuur beslist hoe er gestemd wordt, nu dit bestuursorgaan beslist tot privaatrechtelijke rechtshandelingen. De stem valt immers niet onder een uitzondering die het algemeen bestuur bevoegd maakt. Dat gaat alleen om het oprichtingsbesluit of besluit tot deelneming in de vennootschap of vereniging.
Op stoel van het bestuur
Een wensen- en bedenkingenprocedure zoals de Gemeentewet kent de Wgr niet. Al kan deze vrijwillig natuurlijk alsnog gevolgd worden. Het besluit van het dagelijks bestuur kan zelfs aan zienswijzen van de gemeenteraden worden onderworpen. Daar moet wel terughoudend mee worden omgegaan om te voorkomen dat de gemeenteraad teveel op de stoel van het bestuur gaat zitten.
Rolvermenging
In de praktijk komt het vaak voor dat het voltallige dagelijks bestuur van zo’n openbaar lichaam tevens zitting neemt in de algemene vergadering. Het politieke uitgangspunt lijkt dan te zijn dat iedere gemeente vertegenwoordigd is in de algemene vergadering en zodoende zijn inbreng kan doen.
Maar de gemeenten zijn geen aandeelhouder, en de vertegenwoordigers van het openbaar lichaam in de algemene vergadering stemmen in het belang van het openbaar lichaam. Het voegt juridisch dan dus ook weinig toe om verschillende afgevaardigden namens één aandeelhouder te sturen. Dat leidt alleen maar tot rolvermenging tussen een algemene vergadering, het dagelijks bestuur en het algemeen bestuur (en de vertegenwoordigers daarbinnen).
Rob de Greef is senior adviseur en directeur bij Cooperación, docent/onderzoeker staats- en bestuursrecht aan de Vrije Universiteit in Amsterdam, en gemeenteraadslid voor de VVD in Helmond. Hij is gespecialiseerd in gemeenterecht, bestuurlijk organisatierecht en governance-vraagstukken en publiceert hier veelvuldig over.
Geef een reactie