Veel gemeenten lopen tegen technische problemen op als ze aan verschillende wijzigingen in het omgevingsplan tegelijk willen werken. Zelfs bij gemeenten die dat wel lukt, is nog veel nodig. Het vertrouwen dat de techniek het zal houden als het aantal planwijzigingen straks fors toeneemt, is laag.
Gemeenten hebben nog altijd moeite met het gelijktijdig publiceren van meerdere planwijzigingen in het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO). Onmogelijk is het parallel wijzigen van het omgevingsplan niet, maar het is technisch gezien erg complex en foutgevoelig. Wat alles te maken heeft met de ingewikkelde en weinig populaire STOP-TPOD-standaard, die gemeenten in hun software moeten gebruiken.
Webinars VNG
Vanwege de problemen organiseerde de VNG onlangs 2 webinars. Tijdens deze online bijeenkomsten, waar zo’n 400 gemeenteambtenaren op afkwamen, deelden Arnhem, Dordrecht, Pijnacker-Nootdorp en Veldhoven hun ervaringen. Deze gemeenten waren speciaal uitgenodigd door de VNG, omdat ze als een van de weinige gemeenten resultaat boeken in het publiceren van parallelle planwijzigingen.
Synchronisatiefunctie
Om gemeenten te helpen bij het parallel wijzigen hebben de leveranciers in hun plansoftware noodgedwongen een ‘synchronisatiefunctie’ ingebouwd, die bij de samenloop van planwijzigingen conflicten moet tegengaan. Planwijzigingen die gelijktijdig in voorbereiding zijn kunnen met elkaar botsen, omdat een regel per abuis niet of verkeerd is overgenomen of wordt overruled in een volgende wijziging. Bij conflicterende wijzigingsbesluiten geeft de software een melding. De gemeente moet vervolgens een consolidatieslag uitvoeren. Publicatie van conflicterende besluiten wordt op deze wijze voorkomen, wat tot een mogelijk juridisch onhoudbaar omgevingsplan leidt.
Goed werkend
In Pijnacker-Nootdorp en Veldhoven blijkt de deze functie, ondanks wat strubbelingen, goed te werken. Zo heeft Pijnacker-Nootdorp inmiddels de eerste wijzigingsbesluiten met de STOP-TPOD-standaard op de landelijke DSO-voorziening kunnen publiceren in de pre-productieomgeving waar gemeenten in oefenen. Het gaat in deze casussen om een handvol wijzigingen in juridische regels en onderliggend kaartmateriaal. Zo gebruikte Veldhoven het voorbeeld voor een nieuwe supermarkt in een bestaande woonwijk, wat tot aanpassingen in de bouwhoogte in het omgevingsplan leidt.
Conflictmeldingen
Waar beide gemeenten tegenaan liepen is de complexiteit van de samenloop van planwijzigingen, als er bijvoorbeeld veel conflictmeldingen komen. De synchronisatie-functie moet in alle gevallen foutloos werken, maar in de praktijk behoefte dit mechanisme nog veel finetuning, aldus de medewerker van Pijnacker-Nootdorp die de presentatie op het webinar verzorgde. Ook adviseert hij een logboek van conflictmeldingen bij te houden in Excel. Verder is de aanstelling van een ‘samenloop-coördinator’ onontbeerlijk.
Word-document
Arnhem en Dordrecht hebben vanwege de technische uitdagingen voor een dergelijke route gekozen. Dordrecht, dat nu twee wijzigingsbesluiten heeft afgerond, benoemt ‘regievoerders’ die de planning van een wijzigingsbesluit bepalen. Een heel team van planjuristen werkt vooralsnog buiten de software om aan het besluit in een gezamenlijk Word-document. De planwijzigingen staan hierin in verschillende kleuren aangegeven. Daarna wordt alles pas in de plansoftware gezet (juridische regels en geometrie).
GIS-specialist
In Arnhem voert niet de planjurist, maar de software-technisch ingestelde specialist in geografische informatiesystemen (GIS) de regie over het publiceren van wijzigingsbesluiten. Voor ontwikkelplannen gebruikt de gemeente nog de TAM-IMRO-standaard. Zestig procent van de gemeenten is teruggevallen op de vertrouwde technische standaard in hun oude plansoftware. Alleen thematische planwijzigingen – in Arnhem specifiek archeologie/morfologie, bomen en monumenten – doet de Gelderse gemeente met STOP-TPOD. Voor grote gebiedsgerichte planwijzigingen gaat de gemeente pas later met deze standaard aan de slag.
Kleitablet
De VNG wil gemeenten met de voorbeelden van Arnhem en Dordrecht tot een meer pragmatische aanpak bewegen, zodat ze toch met de publicatie van planwijzigingen met STOP-TPOD aan de slag gaan. Het gebruik van Word en Excel werd door een groot aantal webinar-deelnemers echter als een ‘teruggang naar de kleitablet’ ervaren. De belofte van de Omgevingswet-ICT luidt immers dat planwijzigingen juist soepel en snel verlopen in een geolied digitaal stelsel.
De VNG erkent de onvolkomenheden, maar benadrukt dat de doorontwikkeling van de plansoftware en de synchronisatie-functie niet stil staat. De techniek voor het DSO zal verder verbeteren. De gemeentekoepel stelt ook dat veel gemeenten nog moeten doorgronden wat synchroniseren inhoudt.
Haperen
Tijdens de beide webinars kwamen de deelnemers via de chat met een waslijst aan vragen. Sommigen van hen duizelt het. De vrees overheerst dat als het echt complex wordt met grote aantallen planwijzigingsbesluiten in procedure, de techniek zal haperen. Ook de medewerker van Pijnacker-Nootdorp maakt zich zorgen als zijn gemeente straks veel meer omgevingsplanwijzigingen tegelijk in procedure heeft.
Parallel wijzigen is een harde ondergrens in de gemeentelijke ruimtelijke ordeningspraktijk. Het is gebruikelijk dat gemeenten aan meerdere wijzigingsbesluiten tegelijk werken, mede omdat de procedure van dit soort besluiten vrij lang kan duren. Grote gemeenten hebben bijvoorbeeld wel 30 tot 50 wijzigingsbesluiten gelijktijdig in procedure.
Uitstel
De VNG spreekt overigens tegen dat het technische euvel rond parallel wijzigen pas is opgelost met de komst van de aangekondigde nieuwe softwareversie van de STOP-TPOD-standaard. Gemeenten zouden hier ook al mee aan de slag kunnen in de huidige versie. De komst van ‘Release B’ is recent wederom uitgesteld, na eerder uitstel in oktober.
In feite wordt de zwarte piet nu bij de softwareleveranciers neergelegd. Zij moeten de technische problemen maar zien op te lossen door de synchronisatiefunctie te verbeteren. De digitalisering kan deze complexiteit evenwel niet aan door de veel te ingewikkelde STOP-TPOD-standaard.
Deadline
Ook Pijnacker-Nootdorp, zo bleek tijdens de webinars van de VNG, gebruikt weliswaar de STOP-TPOD-standaard als eerste voorkeur, maar moet bij andere dossiers ook op de TAM-IMRO-procedure overgaan. Deze tijdelijke route stopt aan het eind van het jaar. Een oplossing is geboden, want vanaf 2026 zijn gemeenten verplicht om nieuwe ontwerp-wijzigingsbesluiten met STOP-TPOD te publiceren. Er is grote twijfel bij gemeenten of ze dat voor deze deadline voor elkaar zullen krijgen.
Geef een reactie