het uitgangspunt dat burgers ‘hun zin willen krijgen, of anders…’ klopt niet. Burgers willen alleen maar serieus genomen worden.
– blog – column Rob Janssen
In mijn praktijk als extern gespreksleider voor bewonersavonden is me één ding steeds opgevallen: de angst van veel politici dat het woord geven aan de burgers snel kan leiden tot het uit handen geven van de regie. Vanzelfsprekend zijn Steenbergen en Geldermalsen schrikbeelden hoe dat kan escaleren.
Echter, het uitgangspunt dat burgers ‘hun zin willen krijgen, of anders…’ klopt niet. Althans niet in mijn praktijk. Zoals de titel van deze bijdrage al vermeldt, willen burgers geen gelijk of macht. Tenminste, niet in de eerste plaats. Wat burgers per sé wel willen, is gehoord en gezien worden. Serieus genomen worden.
Voorbeeld
Tijdens een bijeenkomst over de parkeerproblematiek in een wijk hadden we een paar zaken aangepast. De stoelen stonden niet achter elkaar, maar in een cirkel. Ambtenaren en wethouder waren onderdeel van die cirkel. De beamer stond aan de kant. De bewoners waren de eersten die aan het woord mochten komen. En, niet onbelangrijk, de wethouder kwam pas aan het woord toen alle belangrijke grieven en zorgen op tafel gelegd waren. En dat waren er nogal wat….Bottom line, aan het eind van de avond gaf de wethouder op basis van argumenten aan waarom hij de wensen van de bewoners niet kon inwilligen. Foute boodschap, zou je kunnen zeggen. Het tegendeel bleek waar. De bewoners verlieten niet morrend de zaal, maar bleven nog lang napraten. De wethouder kreeg schouderklopjes en werd bedankt. Ik heb talloze van dit soort voorbeelden.
Rechtvaardigheid
Het fenomeen waar we het hier over hebben is procedural justice. Daarbij gaat het niet in eerste instantie om de goede argumenten. Het belangrijkste is de bereidheid om het standpunt van de ander uitgebreid naar boven te halen. De boodschap die we daarmee onder water uitzenden is simpel: “ik vind jou belangrijk genoeg om naar jouw standpunten te luisteren”. Door oprecht belang in de ander te stellen, zal hij zich ook als zodanig gaan gedragen. Als een volwassen en constructief persoon. In vele onderzoeken heeft Alan Lind aangetoond, dat de uitslag van ondergeschikt belang is.
Het gaat dus niet om gelijk krijgen, maar om gezien en gehoord worden. Elke ouder weet dat dit ook zo met kinderen werkt. Vertel hen alleen maar wat jij wil dat ze doen en ze komen in opstand. Betrek ze als partner in het proces en je hebt loyale meedenkers. En ja, als het met kinderen zo werkt, waarom dan niet met burgers, politici, professionals en hooligans? Wat dat laatste betreft ben ik er een voorstander van om in de Nederlandse stadions een gastvrij uitvak te maken. Niet zo’n kooi, zoals nu. Nee, een speciaal vak met pluche stoelen, hostessen, service en aandacht.
Maar dat terzijde, terug naar de bewonersavond
Hadden toestanden zoals in Steenbergen en Geldermalsen voorkomen kunnen worden?
Laat ik vooropstellen dat ik te weinig kennis van de details heb. Eén ding weet ik wel: de mensen die daar als relschoppers bezig waren hebben gebruik gemaakt van de macht die zij hebben om gehoord te worden. In hun geval met stenen gooien, schelden en bedreigen. Hun acties kwamen voort uit angst. Het had ongetwijfeld veel verschil gemaakt als de gemeente zich de moeite had getroost om op voorhand met deze mensen in gesprek te gaan en te luisteren naar hun angsten en zorgen. Dat had in ieder geval tot een andere uitkomst geleid.
Maar in een interview zei een raadslid achteraf: “Het heeft ons volkomen overvallen”. Toen de interviewer vroeg of ze dan zo weinig op de hoogte was van wat er onder de bewoners leefde zei ze: “Ja, dat is zo”. Het is dus hoog tijd voor gemeenten om veel meer in te zetten op luisteren naar de burgers. Om in contact te komen en interesse te tonen wat de mensen die zij vertegenwoordigen bezig houdt. Want hoe kun je anders je eigen bevolking vertegenwoordigen, als je hen niet eens kent?
Over de auteur: Rob Janssen is auteur van ‘Waarom gemeenten niet naar burgers luisteren‘ & trainer van ‘het geheim van onder water communicatie met inwoners‘
Lang leve het échte gesprek, dank Rob! Dat vraagt wel om moed: persoonlijke moed én bestuurlijke moed. Om over je eigen schaduw (angst gaat vaak vermomd als arrogantie en gepaard met afstand houden) heen te springen én om ergens voor te gaan staan. Mijn ervaring is dat je, mits je écht open staat voor standpunten en emoties van mensen (ik heb het trouwens niet graag over burgers, dat past niet bij nieuwe verhoudingen) een goed gesprek kunt voeren, argumenten over en weer begrepen worden, standpunten kunnen veranderen, emoties bedaren en je desnoods af kunt ronden met 'agree to disagree'.
Ook ik ga in mijn praktijk verder met transparant, waarderend en co-creatief werken. Groet, Fenneke de Graaf
Beste Rob,
Ik kan niet anders zeggen dat ook in mijn praktijk blijkt dat niet alleen burgers, maar eigenlijk mensen in z'n algemeenheid serieus willen worden genomen. Dat wilden ze ook door hun vader en moeder, dat willen ze ook door hun baas, manager, leidinggevenden, hun klanten, hun winkels, en hun vrienden. Dat is de consequentie van volwassen mensen zijn, wel of niet hoger opgeleid. Wij hebben het bestuur over onze publieke ruimte niet 'blind' en met carte-blance uitbesteed aan onze zaakwaarnemers: politici, ambtenaren en bestuurders van onze semi-publieke sector. Dan is het niet gek dat burgers boos worden, zeker als het dichtbij komt. En een participatie-samenleving betekent (neem ik aan) géén top-down disciplinering meer (zie Michel Foucault). Sleutelwoorden ook voor gemeentes in de Nieuwe Tijd zijn dus: dialoog, cocreatie en transparantie.
ps. mijn werkpraktijk zijn burgerinitiatieven, communitycoaching (publieke) organisaties en voorheen 25 jaar Volkshuisvesting.
Veel succes en weerklank toegewenst in je werk.
Groet,
Dhian Sioe Lie XS
Steenbergen en Geldermalsen zijn dan ook juist geen voorbeelden van wat er gebeurt als je met je burgers praat. Het zijn juist voorbeelden van wat er gebeurt als je dat nìet doet. Want dat was het grote probleem bij deze twee plaatsen: de burger werd juist pontificaal buitengesloten van de gesprekken.