Nederlandse gemeenten zijn nog niet klaar om zich optimaal aan te passen aan hun veranderende rol in de samenleving. Dat komt vooral door gebrek aan effectief veranderleiderschap.
Dat concludeert BDO Accountants & Adviseurs in haar onderzoek ‘Het uur van de waarheid…’ naar de verandercapaciteit van Nederlandse gemeenten.
Meerdere factoren staan gemeenten in de weg bij hun verandering, zo blijkt uit de antwoorden van hun eigen medewerkers. Bijna negen van de tien (87%) menen dat het ontbreekt aan effectieve sturing in de organisatie. Zij vrezen voor geringe betrokkenheid van het management bij veranderdoelen. Ruim acht op de tien (83%) medewerkers hebben niet de overtuiging dat de organisatie verandering kan realiseren binnen de gestelde tijd. Een net zo groot deel vreest voor de consequenties van verandering voor zijn eigen positie.
Niet zo rooskleurig
Er zijn grote verschillen in perspectief tussen medewerkers, teamleiders, afdelingshoofden en het topmanagement in gemeentelijke organisaties. Medewerkers zijn steevast negatiever over het vermogen van hun gemeente om een verandering succesvol door te voeren. Van de managers denkt 39% dat de organisatie veranderrisico’s voldoende onder controle heeft. Bij de laag daaronder is dat 29%, bij teamleiders 18% en bij uitvoerende medewerkers 13%. Hoewel mensen in de top de slagingskans dus het meest rooskleurig inzien, is niemand uitgesproken positief.
Het geringe vertrouwen in de verandercapaciteit van gemeenten onder medewerkers zelf is zorgwekkend gezien de grote veranderopdracht die gemeenten wacht. Zij hebben een centrale rol in het proces van de veranderende verhouding tussen samenleving en overheid. Inwoners en bedrijven krijgen steeds meer ruimte voor eigen initiatieven en moeten daar van hun gemeente ondersteuning bij krijgen.
Veranderleiderschap
De sleutel is in handen van directies, gemeentesecretarissen en wethouders, meent Frank van der Lee, partner bij BDO en gespecialiseerd in de publieke sector. “Het ontbreekt nu vaak aan veranderleiderschap, dat wezenlijk andere competenties vereist dan regulier management. Alle stakeholders dienen bij de hand genomen te worden en inzichtelijk te krijgen wat de naderende transitie voor hen gaat betekenen.”
Wat de decentralisatie betreft, zijn de jaren van invoering echt voorbij, vindt Anton Revenboer, senior manager bij BDO en gespecialiseerd in overheidsorganisaties. “Nu is het zaak dat het traject van decentralisatie daadwerkelijk tot maatschappelijk rendement gaat leiden. Gemeenten hebben aantoonbaar nog een flinke slag te maken om daadwerkelijk servicegerichter, sneller en effectiever te worden.”
Het echte probleem is dat het management teveel te verliezen heeft. Echte verandering begint bij het ruimte geven aan de medewerkers om werkelijk aan verandering te werken. Het management dient zich faciliterend op te stellen. De sleutel ligt bij het management, maar dan wel door zich nederig op te stellen.