Opinie Geef boa’s geen extra geweldsmiddelen

Gemeentelijke handhavers (boa’s) hebben een snelle professionalisering doorgemaakt. De geschiedenis van stadswachten zonder bijzondere bevoegdheden ligt inmiddels ver achter hen. Maar uitrusten met geweldsmiddelen is geen goed idee, schrijft columnist Ronald van Steden.

Tegenwoordig kunnen handhavers verbaliserend optreden tegen allerlei overtredingen (fout parkeren, wildplassen, afval laten slingeren, enzovoort) en wordt er in Rotterdam een proef gedaan om hun taken uit te breiden naar boetes schrijven voor alcoholgebruik- of bezit en jongerenoverlast. Een belangrijke verklaring voor de opmars van dit type boa’s is dat gemeenten te weinig zeggenschap over de nationale politie ervaren. Daarom willen burgemeesters, zelf verantwoordelijk voor openbare orde en veiligheid, graag een eigen handhavingsdienst kunnen aansturen. Zoals een VNG-woordvoerder het uitdrukt:  ‘Wie betaalt, bepaalt. […] De boa’s en de politie zijn complementair aan elkaar.’

Niet onomstreden

Inmiddels blijkt dat deze opmars boa’s voor de nodige spanningen zorgt. Vakbond BOA-ACP stelde dat ‘een op de drie boa’s met zwaar geweld te maken heeft’ – een serieus signaal dat mede ten grondslag ligt aan de acties van Amsterdamse handhavers die de escalatie en onveiligheid beu zijn: ‘het is wachten op de eerste dode’. De boa’s eisten dan ook een wapenstok, pepperspray en een bodycam. Hun eis is niet onomstreden.

Recentelijk bracht de Amsterdamse Rekenkamer naar buiten dat ‘handhaving nog onvoldoende bijdraagt aan het verminderen van sociale overlast’ in de stad: (1) politieke ambities en verwachtingen zijn te hoog, (2) in de samenwerking met partners (zoals de politie) ontbreekt structuur, en (3) boa’s zijn niet voldoende opgeleid voor de problematiek die ze moeten aanpakken. Het zou hen aan ‘fingerspitzengefühl’ ontbreken bij het benaderen van bijvoorbeeld jongeren, daklozen en verslaafden. Dat is stevige kritiek aan het adres van handhavers die actie voeren voor meer geweldsmiddelen.

Nieuw type gemeentepolitie

Over het algemeen lijkt de Nederlandse politie pragmatisch met ontwikkelingen mee te bewegen, al begint het te wringen als het takenpakket en de bevoegdheden van handhavers zich nog verder uitbreiden. Een recente notitie vanuit het korps stelt: ‘het leefbaarheidscriterium als begrenzing voor boa-inzet blijft uitgangspunt,’ wat betekent dat ‘het gewelds­monopolie […] bij de politie blijft’. De uitbreiding van bevoegdheden en geweldsmiddelen roept inderdaad onwillekeurig associaties op met een nieuw type gemeentepolitie. Toch is het de vraag hoe terecht die associatie is.

Ten eerste merkt Auke van Dijk, strategisch adviseur van de politie, op dat politiewerk slechts ten dele om handhaving draait (pdf). Vaker proberen agenten de vrede te bewaren, hulp te verlenen en urgente problemen op te lossen. Ten tweede wijst onderzoek uit dat de boa’s zichzelf niet zelden als dienstverlenend profileren, met behoud van enige handhavende bevoegdheden. Zij zien zichzelf als het gezicht van de gemeente, kunnen een verbinding leggen met andere gemeentelijke domeinen (denk aan vuilnisophaal of maatschappelijke ondersteuning) en hebben baat bij een goede verstandhouding met burgers.

Niet in agressieve omgeving

Beide inzichten wijzen erop dat het verstandig is, en tevens van politiek-bestuurlijke realiteitszin getuigt, om de straffende connotatie van de term ‘handhaving’ te verbreden en te verzachten. Dat doet zowel recht aan de alledaagse praktijken als aan de persoonlijke voorkeuren van veel gemeentelijke boa’s. Bovendien scheelt deze beleids­verschuiving waarschijnlijk onnodige geweldspiralen. En boa’s die zich toch binnen notoir agressieve omgevingen, zoals het nachtleven, moeten bewegen, horen daar simpelweg niet thuis.

Dr. Ronald van Steden is als Universitair Hoofddocent verbonden aan de Kenniswerkplaats Veiligheid & Veerkracht binnen de afdeling Bestuurswetenschappen & Politicologie en het Institute for Societal Resilience van de Vrije Universiteit Amsterdam.

Tagged With: BOA, BOA Filed Under: Blog, Boa, Handhaving, Openbare orde