Van oudpapier tot verpakkingsplastic en gft. Gescheiden ingezamelde ‘grondstoffen’ raken steeds meer vervuild, en dat is funest voor recycling. Actie is geboden. Nieuwe publiekscampagnes en scheidingswijzers zijn gelanceerd. En wat te denken van de pizzadooskliko?
Het centrum van Wijk bij Duurstede kent sinds kort tien speciale kliko’s voor lege pizzadozen. De herkenbaar in Italiaanse kleuren beschilderde afvalbakken hebben een smalle gleuf, waar alleen de kartonnen verpakking van het immer populaire voedsel in past. De pizzadooskliko, bedacht door de lokale vrijwilligersorganisatie Opgeruimd Wijk en geplaatst door de gemeente, is bedoeld om de verstopping van de openbare afvalbakken tegen te gaan. De lege dozen van geconsumeerde afhaalpizza’s gaan er vaak overdwars in, waardoor ander afval ernaast belandt.
Regelrechte kwelling
Ook in de oudpapiercontainer zijn lege pizzadozen een groeiend probleem en een regelrechte kwelling voor de papierrecycler. Maar weinig mensen lijken weten dat ze daar niet in thuis horen, beaamt directeur Herman van der Meij van papierrecycler SPK dat het ingezamelde oudpapier en karton van ruim 25 gemeenten in Noord-Holland verwerkt. De vettige pizzadozen verstoren het opschoonproces en moeten zonder meer worden verwijderd en afgevoerd naar de afvaloven. Papierrecyclers kampen met nog meer vervuiling, zoals piepschuim en folies, kartonnen verpakkingen met weer andere voedselresten, hout, metaal en soms een volledig met restafval gevulde grijze zak.
Van der Meij licht toe: ‘In sommige gemeenten zien we de vervuiling toenemen. Als de burger voor het aanbieden van zijn restafval moet betalen, is hij geneigd te gaan marchanderen. Dat heeft juist alles te maken met de frequentie waarin gemeenten het restafval ophalen. Als die container vol zit, belandt er al snel restafval in de andere bakken. Je moet continu aandacht voor communicatie hebben.’
Een ‘waarschuwend vingertje’ zal volgens Van der Meij niet altijd de gewenste uitwerking hebben. ‘Zeker niet in Nederland. Je kunt de burger beter meenemen in het verhaal van het waarom en de gevolgen voor de hele keten uitleggen. Ik schat dat 25 procent van de kosten voor inzameling en recycling direct of indirect met vervuiling te maken hebben.’ Houd het bij eenduidige en duidelijke informatie. Een sticker met wat basisinformatie op de oudpapierbak kan al helpen, stelt Van der Meij. Heeft er voedsel in gezeten? Zit er plastic bij? Twijfelt u of het wel papier is? Doe het dan niet in deze papiercontainer. ‘De circulaire economie lukt alleen als iedereen meedoet.’
Volop opblaasbedden
Ook de kwaliteit van het gescheiden PMD (plastic, metaal en drankpakken) staat onder druk. Afvalverwerkers stuiten bij de sortering op uiteenlopende items, die het sorteerproces verstoren en de outputkwaliteit negatief beïnvloeden, van worteldoeken, zeilen en touwen tot bouw- en sloopafval, voedselresten en elektrische apparaten. In de zomerperiode zitten er volop opblaasbedden en zwembaden in het PMD.
Tijdens de kerst zijn het weer de netten die bij aankoop om de kerstboom zitten. De afvalsector klaagt dat inwoners nog altijd niet goed weten wat er wel en niet in de PMD-bak mag. Om gemeenten te helpen met communicatie zijn een reeks van organisaties, waaronder het Afvalfonds Verpakkingen en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), recent de campagne Recycleklaar.nl gestart. De initiatiefnemers zien graag dat de informatie over het scheiden van PMD landelijk gezien op een eenduidige manier met burgers wordt gecommuniceerd.
PMD – liefst zakken
Onderzoek van adviesbureau De Spiegel bevestigt dat de vervuiling in het PMD toeneemt. Een van de conclusies is dat zakken als inzamelmiddel beter werken dan containers. In een zak is het niet mogelijk grote stukken afval, te stoppen, zoals een kapot opblaaszwembad. In een kliko wel. Er zijn echter ook gemeenten, blijkt uit het onderzoek, die met een huiscontainer voor PMD qua zuiverheid beter presteren dan met een inzamelzak. In gemeenten waar inwoners de oude restafvalcontainer als PMD-inzamelbak moeten gebruiken, is de vervuiling weer relatief groot, omdat ze bij deze container de associatie met restafval hebben. Alles staat met controle en handhaving, aldus het bureau.
Gft – glas is horror
Ook het huishoudelijk gft raakt steeds meer vervuild, funest voor de kwaliteit van compost. Om de gft-kwaliteit te verbeteren, waarschuwden de gft- en groenafvalverwerkers al eerder, moeten gemeenten een extra inspanning verrichten. In de gft-bak komt meer plastic en glas terecht, waardoor ook de kwaliteit van compost afneemt. Glas of plastic in een aardappel of in een potje groente is pure horror voor de levensmiddelenfabrikant. De afgelopen jaren is de vervuiling in het gft opgelopen naar 4 procent, twintig jaar geleden was dat nog maar 0,8 procent.
Akkerbouworganisaties accepteren maximaal 0,1 procent vervuiling in compost. De gft-branche heeft nu samen met voorlichtingsorganisatie Milieu Centraal een nieuwe wel/niet-wijzer opgesteld voor gft. Volgens de sector zijn sommige lijsten bij gemeenten achterhaald. Zo kunnen kattenbakkorrels allang niet meer bij het gft. Ook hier speelt de landelijk gezien weinig eenduidige communicatie door gemeenten inwoners parten. De uniforme gft-wijzer is in maart verankerd in het herziene Landelijk Afvalbeheerplan (LAP). Een scherpe gft-vervuilingsnorm, die de sector er nog liever ziet komen, ziet de VNG vooralsnog niet zitten.
Vervolg VANG
Rijkswaterstaat, verantwoordelijk voor het eind vorig jaar beëindigde programma VANG (Van Afval naar Grondstof), erkende al eerder dat de kwaliteit van de ingezamelde stromen in het geding is. In het vervolg op VANG wil de uitvoeringsorganisatie kwaliteit een hoofdrol geven, maar de exacte invulling hiervan ligt bij het nieuwe kabinet.
Afgezien van het feit dat sommigen hun afval natuurlijk niet betaald willen laten afvoeren, helaas, is het voor de meeste mensen ondoenlijk om te begrijpen welke verpakking precies waar moet. Sommige kunststoffen mogen immers niet in de PMD, andere wel. En een leek weet niet hoe dat zit. Dan heb ik het nog niet over alle samengestelde verpakkingen: deels papier en deels kunststof, of kunststof met aluminiumlaagjes, enzovoort. Ik sta bijna dagelijks met een verpakking in mijn hand me af te vragen waar die in moet.
En hoe schoon moet afval worden gemaakt? Moet ik alle blikjes en verpakkingen eerst afwassen, of mag er nog yoghurt in zitten?
Ik denk dat ook de verpakkingsindustrie veel duidelijker moet worden geïnstrueerd dat ze liefst helemaal geen samengestelde verpakkingen meer maken, dat misschien op de verpakking wordt aangegeven met een logo waarin die moet worden weggegooid en dat ook gemeenten en afvalverwerkers een systeem bedenken dat langer dan een paar jaar standhoudt en dat overal in Nederland gelijk is. Want als je het steeds anders doet heeft voorlichting geen zin meer: mensen haken af en gooien alles in de restafval of de container die toevallig het dichtst bij staat.