De overheid heeft het toezicht op de veiligheid van onze omgeving uitbesteed aan de markt. De vraag is waarom? ‘De overheid hoeft niet alles zelf te doen, maar toezicht is te belangrijk om aan de markt over te laten,’ stelt hoogleraar Bestuurskunde Heinrich Winter.
De rol van toezicht is een van de thema’s die Winter bespreekt tijdens de leergang Publieke Strategie en Leiderschap bij AOG School of Management. ‘We kijken vooral naar hoe het recht functioneert in de praktijk. Hoe kun je met behulp van het recht maatschappelijke problemen oplossen, bijvoorbeeld actuele vraagstukken op het gebied van stikstof, klimaattransitie, aardbevingen en asiel? En hoe kan het recht een bijdrage leveren aan publieke waarden als veiligheid, gezondheidszorg, goed onderwijs en schone lucht? De kwaliteit van het toezicht speelt daarbij een grote rol.’
Alarmerend rapport over toezicht
In januari was Winter op tv bij Nieuwsuur om toelichting te geven op een alarmerend rapport van de Inspectie voor de Leefomgeving en Transport (ILT). Hij legde uit wat er sinds de jaren zeventig is veranderd in het toezicht. Zo heeft de overheid door de jaren heen het keuren, inspecteren en certificeren van de veiligheid in tal van domeinen grotendeels uitbesteed aan meer dan 1.500 commerciële bureaus.
Sindsdien voert de overheid het toezicht uit op afstand: op basis van signalen en risicoschattingen. De vraag is of dit een verstandige zet was. Winter: ‘In de jaren tachtig vonden we dat de overheid te groot en te duur was en dat we beter zoveel mogelijk uitvoerende taken konden overlaten aan de markt. Achteraf kun je constateren dat er toen te weinig is nagedacht over wat en hoeveel we naar de markt moesten brengen. Zo leidde het loslaten van allerlei financiële regels tot de bankencrisis.’
Toezicht terugdraaien of juist niet
Naar aanleiding van het rapport van de ILT roepen verschillende politici nu luidkeels ‘schande’ en betogen dat de overheid de privatisering van het toezicht moet terugdraaien. Winter nuanceert die oproep: ‘Het punt is dat de samenleving veel complexer is dan in de jaren zeventig. Toen kon je als overheid nog zeggen: we gaan die kant uit, we maken daar regels voor en we dwingen ze van boven af. Dat gaat niet meer, omdat er nu allerlei dwarsverbanden bestaan tussen de overheid, de markt en de gemeenschap.’
‘Alles hangt met alles samen en we hebben elkaar hard nodig in deze complexe, hoogtechnologische samenleving,’ vervolgt hij. ‘Verder geloof ik niet dat het zo zegenrijk is om de uitvoering van complexe taken volledig aan de overheid over te laten. Denk maar terug aan wat er is misgegaan tijdens de kinderopvangtoeslagaffaire en hoeveel moeite het de overheid nu kost de gevolgen daarvan ongedaan te maken. Voor de aardbevingen in Groningen geldt helaas hetzelfde.’
Voer als overheid zelf controle uit
Winter ziet liever dat er een goede mix in toezicht tussen de markt en de overheid ontstaat. ‘Als overheid hoef je niet alles zelf te doen. Je kunt de markt prima vragen om het toezicht op de veiligheid uit te voeren en hiervoor certificaten af te geven. Maar je moet dan als overheid wel controleren of het goed gaat, om te voorkomen dat financiële prikkels de overhand krijgen en commerciële partijen te weinig sturen op kwaliteit en veiligheid.’
Meer weten? Download het e-book
Geef een reactie