Al jaren vindt er een verschuiving plaats binnen zowel gemeenten als andere overheden. Naast een rechtmatige en presterende overheid verwachten mensen nu ook dat de overheid netwerkt en verbindt. Er komt steeds meer aandacht voor de inwoner zélf en waar die behoefte aan heeft. Adviseur Samenwerking en kerndocent van de leergang Samenwerken aan Complexe Opgaven Ruben van Wendel de Joode, licht deze ontwikkeling toe.
‘De klassieke overheid ontwikkelde – kort door de bocht – een visie. Vanuit die visie werden wetten en regels ontwikkeld voor inwoners en bedrijven. Dat werd gedaan op basis van expertise en kennis, maar ook vanuit rechtmatigheid (het goed willen doen voor iedereen) en efficiëntie. Maar met de steeds complexer wordende wereld, steken ook complexere opgaven de kop op. Gemeenten en overheden kunnen steeds minder zelfstandig inschatten wat wel of niet goed is voor inwoners, omdat ze zich in toenemende mate bewust zijn dat zij niet alle kennis in huis hebben.
Op zoek naar interactie
‘Er zijn veel partijen die in nauwer contact staan met inwoners en daarmee op onderdelen een beter idee hebben van hun behoeftes en wensen. Deze ontwikkelingen vragen om een andere houding van overheidsorganisaties. Naast de inzet van het klassieke instrumentarium zullen ze in dialoog moeten. De interactie op moeten zoeken met andere stakeholders, zoals zorgpartijen en uitvoeringsorganisaties, en met inwoners zelf. Kortom: er zal meer geluisterd moeten worden.’
Een ander soort economie
‘Waarom is dit luisteren zo belangrijk? Onderzoekers als Jan Rotmans en Derk Loorbach stellen dat wij in een tijd zitten van transitie. Transitie naar een andere soort economie. De aarde raakt steeds meer dichtbevolkt. We merken dagelijks wat de consequenties zijn van ons gedrag, bijvoorbeeld van de gas- en voedselconsumptie of de logistiek.’
‘Deze problematiek was er altijd al, maar wordt nu heftiger door het toenemend aantal mensen op de planeet en de complexe opgaven die steeds meer verstrengeld raken. Voorheen had je een probleem in één sector en kon je het binnen diezelfde sector oplossen. Tegenwoordig zijn de problemen sectoroverstijgend: meer partijen worden betrokken om de opgave aan te pakken. Stikstof gaat namelijk niet alleen maar over het boerenplatteland, het gaat ook over auto’s en de industrie. Als je een positieve invloed wil uitoefenen op deze opgaven, dan is naar elkaar luisteren en samenwerken onvermijdelijk.’
Toolbox van een ambtenaar
‘Naast het meer klassieke gereedschap hebben ambtenaren dus ook ander gereedschap nodig. Ambtenaren doen er goed aan om instrumenten en competenties te verwerven die helpen om resultaat te boeken. Om dat te kunnen, is begrip en inzicht in complexiteit essentieel: wat is complexiteit eigenlijk? Wat zijn de kenmerken en waarom is een ander handelingsrepertoire nodig? Het vraagt van ambtenaren dat zij luisteren, samenwerken, acteren in netwerken en samen met anderen resultaten boeken. Hierbij gaat het om een ander soort leiderschap: bedenken wat jouw voorkeurstijl is, wat jouw signatuur is en hoe je anderen meeneemt.’
Dit is weer het zoveelste “excuusverhaal” dat past in de zo onzalige neoliberale politieke structuur die ons land al sinds de jaren `90 van de vorige eeuw steeds meer in z’n greep heeft gekregen. “Moeten wij dit allemaal vanuit Den Haag regelen?” herinner ik mij een uitspraak van een direkteur-generaal , medio 1992, van het min. van LNV inzake de toen ingezette (gecentraliseerde) decentralisatie van het (agr, beroepsonderwijs). Hoeveel ambtenaren zijn er inmiddels weg gesanneerd, terwijl de hoogste leiding om de vier jaar moest gaan rouleren?! Het eerste geldt ook voor de lagere overheden van provincie en gemeenten. Hoeveel expertise is er zo niet helemaal verdwenen?! Enerzijds krijgen m/n. de gemeenten veel nieuwe taken op hun bord (bijv. uitvoering jeugdwet) en naast de gemeentelijke samenvoegingen zijn er hier bovenop ook gelegenheids samenwerkingsverbanden ontstaan (wethouders van meerdere gemeenten die onderling overleggen) om bijv. efficient en “op maat” zorg e.d. te kunnen ínkopen bij commerciële particuliere organistaies die als paddenstoelen uit de grond zijn gerezen. Lekker, die vermarkting van de diensteverlende (oorspronkelijk semi-overheidse) instellingen! Hoeveel extra gemeenschapsgeld kosten die handige , niet zelden frauderende jongens, wel niet?! (Terwijl er op de uitvoering van de jeugdwet wel 40% is bezuinigd, landelijk gezien)De afzonderlijke gemeentraden zijn zo op grotere afstand komen te staan en is hun democratische(!) controle functie verzwakt.
En dan u zouden onze afgeslankte (gemeente)ambtenaren nog veel meer moeten luisteren en netwerken?? Wat een irritante onzin allemaal!! Welnu, dít is mijn mening. .