Na twee jaar ervaring met de nieuwe Aanbestedingswet heeft professor privaatrecht Chris Jansen wel zicht op de knelpunten bij de inkoop door overheden. “De achilleshiel is professionalisering.”
Klachten die bij de gewone rechter of de Commissie van Aanbestedingsexperts komen, hebben allemaal een rechtmatigheidsaspect, vertelt de professor privaatrecht (VU). Als vicevoorzitter van de Commissie van Aanbestedingsexperts geeft Jansen cum suis adviezen na klachten over aanbestedingen. Inmiddels zijn al bijna 200 klachten ingediend.
“De klassieke rechtmatigheid klopt meestal wel”, ziet Jansen. “Daar is veel ervaring mee. Toch had de wetgever met de Aanbestedingswet ook de ambitie het inkopen doelmatiger te maken.” De tijd is rijp voor een discussie over de vraag of dat kan en moet door middel van regulering.
Aanbestedingsexperts
De commissie is een soort ombudsman. Ze geeft adviezen om van te leren. Circa de helft van de klachten over aanbestedingen zijn gegrond verklaard. Verder gaat er bijna geen week voorbij zonder rechtszaak over aanbestedingen, zegt de professor. “Ongeveer net zo vaak als vroeger komen ze als kort geding voor de rechter.”
Waarom dat nog steeds zo is? Er worden meer aanbestedingen gedaan, er komen nieuwe regels bij en er zijn weer andere inkopers die het werk doen en fouten maken. Het zorgt ervoor dat een zo gewenste dejuridisering nog niet van de grond is gekomen.
Bij aanbestedingen spelen meestal verschillende belangen. De overheid is door een zorgplicht gebonden aan inkoop met een maatschappelijke meerwaarde. Ondernemers willen vaak simpelweg een klus gaan klaren.
Naast de prijs zijn gemeenten verplicht ook de kwaliteit van een product of dienst belangrijk te vinden, tenzij helder geformuleerd waarom dit geen factor van belang is. “Daar kunnen marktpartijen een spaak tussen de wielen steken”, zegt Jansen. De vraag is: wat is kwaliteit?
Verbeteringen
Let wel, het gaat beter dan vroeger. “De bewustwording over doelmatigheid is toegenomen”, concludeert de aanbestedingsexpert. “Men is hier echt mee bezig. Ook een begrip als proportionaliteit is verhelderd. Dat is vertaald in regelgeving. Voor de Aanbestedingswet was het de vraag wanneer een selectiecriterium disproportioneel was.”
Dat gezegd hebbende blijft het denken over doelmatigheid hard nodig, is de conclusie. Waar wringt de schoen? “De achilleshiel is professionalisering. Kiezen voor doelmatigheid bij aanbestedingen is ook niet eenvoudig; wel mogelijk.”
Integriteit
Jansen werkte mee aan de onthullende reportages van het programma Zembla over de manier waarop Ordina ict-aanbestedingen door de overheid probeerde te winnen door ambtenaren te beïnvloeden. “Nu zie je dat er toch weer mensen zijn die zich laten fêteren.”
Hoe is het nu gesteld met de integriteit bij inkopers? “Ik vermoed dat in de bulk van de gevallen niet bewust wordt gestuurd naar een bepaalde ondernemer”, is het antwoord. “In de gevallen waarin toch sprake is van sturing, gebeurt dat onbedoeld door mensen die op de helft van hun mogelijke professionalisering werken. De intentie om te sturen komt minder voor.”
Doelmatig?
Om de zoveel tijd is te horen dat een teveel aan regelgeving de inkoop verstikt. Soms klinkt de roep om maar helemaal te stoppen met aanbestedingen. “Maar dat is echt onzin”, stelt Jansen. “De regels zijn niet het probleem, het probleem is hoe met de regels wordt omgegaan. Met een verdere professionalisering is echter veel winst te halen. Dat moet de vraag dan ook zijn: hoe doelmatig te handelen zonder de rechtmatigheid uit het oog te verliezen?”
Aanbestedingsrecht voor juristen
Prof. mr. Chris Jansen geeft leiding aan de leergang ‘aanbestedingsrecht voor juristen’ van de VU Law Academy. Meer informatie >>
Geef een reactie