Volgens de Wet open overheid (Woo) uit 2022 heeft iedereen het recht om te weten hoe een overheidsbesluit tot stand komt. Die openheid moet leiden tot herstel van vertrouwen in de overheid. Erik van der Steen geeft trainingen voor Segment over de Woo. De eerstvolgende is op 11 september in Utrecht, maar in huis bij een gemeente kan ook. ‘Ik wil gemeenten graag meegeven dat meer openheid ook positieve kanten heeft en niet alleen als last moet worden gezien.’
Liggen gemeenten op koers met de implementatie van de wet?
‘In de ene gemeente gaat het sneller dan in de andere. Implementatie van de wet hangt mede samen met bewustwording over het belang van een open overheid. Landelijke cijfers laten zien dat het vertrouwen in de overheid blijft dalen, dat sommige mensen zich helemaal van de overheid afkeren of zelfs complottheorieën verkondigen. Meer openheid over de gemeentelijke besluitvorming kan bijdragen aan meer vertrouwen en een positievere houding tegenover de overheid.
‘Maar niet alle gemeenten zijn al zover dat ze dit volledig inzien. En niet iedere bestuurder is even blij “als alles op straat ligt”. In de training laat ik zien dat meer openheid je ook wat kan brengen. Het is daarbij de kunst om een goed evenwicht te zoeken in wat je wel en niet naar buiten kan en moet brengen. Persoonlijke beleidsopvattingen hoeven bijvoorbeeld niet vrijgegeven te worden. Dat is maar goed ook, anders zou je geen onbevangen adviseur meer overhouden.’
Voor wie is de training nuttig?
‘De 1-daagse training is bedoeld voor juristen, coördinatoren en projectleiders, die zich binnen gemeenten met de Woo bezighouden. Aan bod komen het belang van een open overheid, de procedures en de valkuilen. Ook laat ik aan de hand van praktijkvoorbeelden zien hoe een Woo-verzoek het beste kan worden opgepakt.
‘Naast deze training geef ik een bewustwordingscursus van een halve dag voor medewerkers die zelf stukken schrijven en voor diegenen die bij een verzoek de gevraagde documenten moeten verzamelen. Verder verzorg ik voor bestuurders en leidinggevenden nog een Woo-cursus van 2 uur. Daarin komt eveneens het belang van transparantie aan de orde. Maar bijvoorbeeld ook het bestuurlijk afbreukrisico.’
Wat betekent een Woo-verzoek in de praktijk?
‘Een Woo-verzoek brengt hoe dan ook veel werk met zich mee. Alle documenten waarom wordt gevraagd, moeten in principe worden geleverd. Dat reikt van e-mails tot audioverslagen en alles er tussenin. Soms kan het wel gaan om 4000 tot 5000 documenten. Maar gemeente IJmuiden kreeg bijvoorbeeld te maken met een uitgebreid verzoek rond Tata Steel, waarbij 24.000 documenten opgehoest moesten worden. Alles is onder de wet openbaar, tenzij…
‘Die tenzij zit met name in de bescherming van persoonsgegevens. Dat doorspitten van de opgevraagde stukken op persoonlijke informatie kost veel tijd. Het lastige daarbij is dat Woo-verzoeken vaak tussendoor komen. Als gemeente moet je er iemand voor vrij maken die je dan soms een paar maanden kwijt bent. Het zijn niet zelden ingewikkelde tijdrovende procedures vol valkuilen. Daarom is het voor gemeenten van groot belang om hun informatiehuishouding op orde te hebben. Dan kun je sneller en gemakkelijker alles bij elkaar zoeken met behulp van de juiste digitale zoektermen.’
Hoe voorkom je misbruik van de Woo?
Elke gemeente kent wel een inwoner die ergens wrok tegen koestert en dan bijvoorbeeld alle vergunningen van alle horecagelegenheden van de afgelopen 18 jaar wil inzien. Zo’n persoon doet dan alleen maar een beroep op de wet om een ambtenaar lekker bezig te houden. Het is goed om hier alert op te zijn, want soms lukt het onder dit soort onzinverzoeken uit te komen. Dat kan je een hoop tijd en geld besparen. Als overheidsorganisatie moet je dan wel keihard aan kunnen tonen dat er geen enkel belang mee is gemoeid.’
Nog een tip tot slot?
‘Ga bij een Woo-verzoek in overleg met de aanvrager zodat je de vraag goed helder krijgt. Wat willen ze nu precies weten? Als je dat specifieker kunt maken, scheelt dat beide partijen een hoop tijd. De gemeente om alles bij elkaar te zoeken, en de aanvrager om het vervolgens allemaal uit te pluizen.’
Geef een reactie