Door onder meer bezuinigingen is niet in elke gemeente meer een openbare bibliotheek aanwezig met daarin alle wettelijke functies. De Raad voor Cultuur vraagt om een verankering in de wet die elke gemeente verplicht een eigen openbare bieb aan te bieden.
Sinds 2010 is het totaalbedrag dat gemeenten reserveren voor een openbare bibliotheekvoorziening met 19 procent gedaald. ‘Burgers kunnen er niet op vertrouwen dat er in hun gemeente een volwaardige bibliotheekvoorziening aanwezig is. Dit is kwalijk, zeker in het licht van de slechte score van Nederland op leesmotivatie en leesvaardigheid onder middelbare scholieren.’ Dat schrijft de Raad voor Cultuur aan minister Van Engelshoven in zijn advies Een bibliotheek voor iedereen.
Een kwart minder bibliotheken
De Bibliotheekwet van 2015 die de toegang juist moest verzekeren, werkt nog onvoldoende, zo blijkt uit de evaluatie. Zestien gemeenten hadden in 2019 geen volwaardige bibliotheekvoorziening, waar alle vijf wettelijk beschreven functies aanwezig zijn. Er is bijvoorbeeld alleen een afhaalpunt of bibliotheekbushalte, maar geen educatie, ontmoeting en debat, of kennismaking met kunst en cultuur. In 2015 ging het om tien gemeenten. Ook zijn er steeds minder fysieke bibliotheeklocaties. In 2018 was het aantal met ruim een kwart, 27 procent, gedaald ten opzichte van 2012.
Lokale invulling
Elke gemeente bepaalt het eigen budget voor de lokale bibliotheek. Mede daardoor kan de invulling van de vijf wettelijke functies verschillen. Dat geldt ook voor het bedrag dat inwoners voor het lidmaatschap moeten betalen. In principe betalen jongeren tot 18 jaar geen contributie. De Bibliotheekwet maakt het wel mogelijk om een bijdrage te vragen voor het uitlenen van producten. De raad vindt dat het niet mag uitmaken in welke gemeente een kind woont, gratis gebruik van een bibliotheek zou altijd mogelijk moeten zijn.
De verwachting is dat de budgetten de komende jaren nog kleiner worden en de verschillen tussen gemeenten groter. Daarom is het advies om wettelijk vast te leggen dat elke gemeente de plicht heeft om te zorgen voor een eigen openbare bibliotheekvoorziening. ‘Als dat praktisch niet haalbaar is moet worden samengewerkt met een buurgemeente, zodat alle bibliotheekfuncties op redelijke afstand openbaar toegankelijk blijven.’
Druk op de ketel
Volgens de raad is er ‘druk op de ketel nodig om dit te realiseren. Het Rijk zou ervoor moeten zorgen dat de gemeente haar taak uitvoert en dat de inwoners toegang hebben tot de vijf bibliotheekfuncties’. Dan moet het Rijk waarschijnlijk wel met geld over de brug komen. Gemeenten trokken al eerder aan de bel over het voortbestaan van voorzieningen als bibliotheken. Afgelopen oktober kregen 12 kleine gemeenten extra geld voor ondersteuning van de lokale bieb.
Minister Van Engelshoven gaf twee jaar geleden aan niet in te grijpen op het gebied bibliotheekvoorzieningen. Toen waren er ook al zestien gemeenten zonder volwaardige bieb. ‘Los van de formele en bestuurlijke argumenten zal vooral de maatschappelijke meerwaarde van de bibliotheek de doorslag moeten geven bij de lokale besluitvorming.’ De vraag is of ze daar na de evaluatie van de Bibliotheekwet anders over denkt.
Geef een reactie