“Juist in Nederland is beleidsbemiddeling buitengewoon kansrijk”, stelt Alexander Rinnooy Kan in het voorwoord van het onderzoeksrapport over deze manier om conflicten uit de wereld te helpen.
De onderzoekers van het rapport Publieke Beleidsbemiddeling noemen het een lengtegraad waarop ambtenaren kunnen bepalen hoe zij het beste kunnen omgaan met conflicten. Het gaat hier niet om facilitation of mediation en het is de bedoeling hiermee rechtszaken te voorkomen.
“Publieke Beleidsbemiddeling is een manier om weerstand, complexiteit en belangenverschillen in de maatschappij om te zetten in helder, legitiem en effectief publiek beleid”, stellen de auteurs. “Een belangrijk doel van beleidsbemiddeling is een onderhandelde overeenkomst waar alle deelnemende partijen achter staan.”
Compromissen
Maar eerst het voorwoord van Rinnooy Kan. Waarom zou dit juist in Nederland een grote vlucht kunnen nemen? “Nederlanders houden van compromissen en zijn bereid te investeren in de zoektochten die daartoe zouden kunnen leiden”, schrijft de voorzitter van de Sociaal-Economische Raad. “Het is niet verrassend dat in een klein, vol land ruimtelijke ordeningskwesties alleen al voor meer dan voldoende toepassingsmogelijkheden zorgen.”
Het is dan wel een vak apart, blijkt uit het lijvige rapport. “De beleidsbemiddelaar ondersteunt de betrokkenen in samenwerkend en probleemoplossend onderhandelen. Hiermee kunnen overheden eerlijke, stabiele, efficiënte en wijze resultaten behalen in beleidsvorming op gemeentelijk, provinciaal en nationaal niveau.”
Er moet ook daadwerkelijk worden geluisterd naar burgers door publieke beleidsbemiddelaars. Als het bijvoorbeeld gaat om ruimtelijke ontwikkeling kan het noodzakelijk blijken een plan te wijzigen.
Draagvlak
Overigens hoeft er nog geen controverse te zijn. “Publieke beleidsbemiddeling kan namelijk ook proactief ingezet worden, om te innoveren in beleid als het kan, en niet als het moet. Ook bij innovatie van beleid bieden gangbare procedures niet altijd de beste oplossing. Bij al deze manieren heeft publieke beleidsbemiddeling de ambitie om breed gedragen beleid te creëren.”
Nee, het is geen wondermethode en niet altijd inzetbaar. Toch biedt publieke beleidsbemiddeling volgens de onderzoekers een keur aan voordelen, en het wordt nog amper toegepast. “Veel situaties in het publieke domein worden vrijwel automatisch in een juridische pasvorm gegoten en klaargestoomd voor de rechtszaal. Dat juridisering gangbaar is, betekent niet dat het de enige of de beste mogelijkheid voorhanden is.”
Cases
De voorbeelden uit de praktijk zijn overtuigend, te lezen in het onderzoeksrapport. De vraag die hier nog kan worden beantwoord, is wanneer dit zin heeft:
- Als partijen moeite hebben om met elkaar een onderhandeling te beginnen of vol te houden, en wel onderling van elkaar afhankelijk zijn.
- Als partijen naar de toekomst kijken, en een consensusovereenkomst willen sluiten.
- Als een hoge mate van invloed van de betrokken partijen op beleid gewenst is.
- Als partijen een dure en uitputtende rechterlijke procedure voorzien.
- Als partijen willen leren om met elkaar samen te werken voor effectief publiek beleid.
- Als de kosten van een voortdurende controverse te hoog zijn geworden.
Het is goed dat aan het eind van dit stuk een paar voorwaarden worden genoemd voor wanneer ‘beleidsbemiddeling’ kan worden ingezet. Want het lijkt heel mooi, maar je kan slechts over een paar dingen bemiddelen.
Niet voor niets wordt in het stuk gesteld dat “het noodzakelijk kan blijken een plan te wijzigen”. Helaas is dat juist vaak niet mogelijk. Als mensen tegen de komst van een bedrijfsgebouw zijn, is er geen bemiddeling mogelijk, want je kan het plan niet zo wijzigen dat het gebouw er niet komt. Je kan hooguit bemiddelen over de inrichting van het openbare gebied, maar bittere ervaring leert dat mensen te gefrustreerd zijn om daar over te praten. Blijft over: een nutteloos gesprek.
Dus bezint eer ge begint.
Maar: laat de hoop niet varen, ’t kan ook goed uitpakken. 😉