Veel gemeenten melden financiële tekorten. CBS-cijfers lijken echter het tegendeel te suggereren: de inkomsten overtreffen de uitgaven. Toch kunnen deze overschotten niet de geldnood lenigen, stelt gemeentekoepel VNG. ‘We willen dit met kracht tegenspreken.’
In 2023 gaven Nederlandse gemeenten gezamenlijk 75,1 miljard euro uit, terwijl de inkomsten 76,7 miljard bedroegen. Onderaan de streep was er dus een overschot van ruim 1,6 miljard euro. Het jaar ervoor rapporteerden gemeenten 3,7 miljard euro meer inkomsten dan uitgaven. Dit meldt het CBS op basis van recente cijfers.
Overschotten sinds 2020
Al sinds 2020 houden alle gemeenten bij elkaar opgeteld geld over. ‘In 2017, 2018 en 2019 waren de uitgaven en inkomsten nog ongeveer gelijk, maar vanaf 2020 waren de inkomsten hoger dan de uitgaven,’ aldus het statistiekbureau. Het Rijk wees eerder op deze overschotten om bezuinigingen op het gemeentefonds, de belangrijkste inkomstenbron van lokale overheden, te rechtvaardigen.
Volgens de VNG daarentegen is er vooral sprake van een boekhoudkundige of papieren werkelijkheid, die het echte geldgebrek verhult. ‘Er wordt wel eens gewezen op de jaarlijkse overschotten en reserves van gemeenten als mogelijke oplossing voor dit probleem. We willen dit met kracht tegenspreken,’ aldus de koepel in een recente brief aan de Eerste Kamer.
‘Nodig om te investeren’
Het klopt dat veel gemeenten jaarlijks geld overhouden, vervolgt de VNG. ‘Dat geld is echter nodig om te kunnen blijven investeren. Bovendien kunnen incidentele middelen niet worden ingezet voor structurele taken. Eenvoudiger gezegd: middelen die overblijven omdat de bouw van een school wordt uitgesteld, kunnen niet worden ingezet om een structureel tekort op de jeugdzorg op te lossen. Daarnaast moet genoemde school nog steeds worden gebouwd, alleen op een later moment.’
De budgetten en uitgaven stijgen weliswaar, maar het veelgehoorde bezwaar van gemeenten is dat de inkomsten niet genoeg meestijgen met de uitbreiding van taken. ‘Het is heel simpel: taken erbij, knaken erbij,’ zei de VNG 5 jaar geleden al. De huidige voorzitter Dijksma zei vorige maand: ‘De VNG zal niet schromen naar de rechter te stappen als het kabinet geen boter bij de vis levert als het gaat om de financiële tekorten bij de jeugdzorg.’
Sociaal domein
Het CBS bevestigt dat in het sociaal domein de uitgaven hard oplopen voor gemeenten. In 2023 gaven ze ondanks de overschotten 5,6 miljard euro méér uit dan het jaar daarvoor. ‘Van deze toename kwam meer dan 3 miljard euro voort uit uitgaven voor taken in het sociaal domein,’ aldus het CBS. Zo ging er 2,4 miljard extra naar ‘onder meer de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (WMO), jeugdzorg, maatschappelijke werk, de aanpak van huiselijk geweld en vluchtelingenopvang’.
Daar komt bij dat het aantal gemeenten met een tekort ondertussen daadwerkelijk oploopt. Dit aantal verdubbelde ruimschoots van 31 in 2022 naar 72 in 2023, zo meldde de VNG eerder op basis van de lokale jaarrekeningen. En het wordt nog erger, vrezen veel gemeenten, want ravijnjaar 2026 is in aantocht. Het vorige kabinet boekte alvast forse bezuinigingen, sindsdien vreest gemeenteland de afgrond.
Voorzieningen opdoeken
Als de aangekondigde bezuinigingen doorgaan, dan zullen veel meer gemeenten met tekorten te kampen krijgen. De VNG verwacht dat 80 procent oftewel meer dan 270 leden in 2026 en 2027 geen geld overhouden bij het sluiten van de boeken, en dus dieper in de schulden belanden als ze voorzieningen op peil willen houden. Of ze moeten voorzieningen opdoeken, zoals het ontmantelen van bruggen.
Geef een reactie