Voor intergemeentelijke samenwerking is vertrouwen nodig. Daar ontbreekt het vaak nog aan, maar er is wel degelijk hoop voor de toekomst.
– VISIE – Piet van Mourik
Regie betekent gebruik maken van kennis uit de samenleving. Dus ook kennis van buurgemeenten. Rationeel gezien is partnership voor de hand liggend. Unieke combinaties van competenties komen samen en innovaties kunnen makkelijker tot stand komen. Maar ja, gemeenten zijn van nature politieke bedrijven waar het vertrouwen in anderen soms ver te zoeken is.
Zonder dat als leidend beginsel wordt kennis en informatie niet gedeeld en besluiten niet gedelegeerd.
De cultuur in de ambtelijke top is gericht op het beschermen van competenties in plaats van delen. Wonderlijk? Als je als gemeentesecretaris weet dat er elk jaar één op de vier sneuvelt word je vanzelf voorzichtig. Dit verklaart mede het gemeentelijk gedrag dat roept intensiever te willen samenwerken, maar veel besluiten moeten wel goedgekeurd worden door het college, zelfs soms door de gemeenteraad.
Macht
Dit staat ver weg van onze snelle samenleving. Komt bij dat het eeuwenlange adagium “kennis is macht’ voorop staat. Echter, samenwerken betekent delen van kennis, middelen en competenties. Vertrouwen tussen de partners, zowel binnen als buiten de gemeente, is nodig. Op basis hiervan hebben de verantwoordelijken bij alle potentiele partnergemeenten mandaat nodig om de alliantie te laten slagen.
Samenwerking kan alleen als de beslissingen genomen kunnen worden op de plek dicht bij de te leveren dienst. Operationele plannen worden op operationeel niveau gesmeed, besloten, vormgegeven en uitgevoerd. Dit vraagt intensieve communicatie over de hele breedte en diepte van de gemeenten. Zo ontstaat vanzelf verwevenheid. Deze verwevenheid leidt weer tot loslaten van exclusiviteit en afsplitsen van opgebouwde kennis waardoor de kosten fors gedrukt worden.
Wat is nodig?
Allereerst dus: Vertrouwen. Het veel gehoorde motto “vertrouwen is goed, controle is beter” wordt vervangen door “de juiste man op de juiste plaats met volledige eigen verantwoordelijkheid en bevoegdheid”.
Vertrouwen geven houdt loslaten in door gemeenteraden en colleges. Dit is goed voor effectief intergemeentelijk samenwerken maar gaat net zo goed op voor al die andere partnerships met burgers en marktpartijen. Vervolgens: zakelijkheid. Om de kosten in de hand te houden is een sterke zakelijkheid nodig. Partnership loopt niet gelijk op met evenredige inbreng. Zo is partnerschip vaak gewoon een opdrachtgever-opdrachtnemerrelatie.
Last but not least: Innovatief leiderschap met een kwalitatief sterk regieteam. In een regisserende gemeente bestaat de harde kern uit de gemeentesecretaris en het zogenaamde regieteam. Investeren in de leden hiervan zorgt voor een professionele organisatie, heeft langetermijnvisie en is in staat om door anderen deze visie in de praktijk te brengen. De gemeente die als regisseur in staat blijkt om ten behoeve van de te leveren diensten sterke partnerships weet te bouwen valt ook de meeste voordelen ten deel.
Dat dit ondersteund dient te worden met duidelijke afspraken, uitmuntende management informatiesystemen en ingebouwde flexibiliteit staat buiten kijf.
Gaat het lukken?
Ik denk van wel. Sense of urgency zal de komende jaren hard worden gevoeld. Lastige hobbel is soms nog de ‘mindset’ van gemeenteraad, collegeleden en ambtelijke top dat de aanpak die in het verleden zo goed gewerkt heeft het weer wel voor elkaar maakt. Wat is dan de weg? Niet de mythen waarop de gemeente is gebouwd aanvallen met nieuwe ideeën, maar juist de nieuwe inzichten gebruiken om het verleden te bekritiseren. Niet om ze kapot te maken maar door ze te herinterpreteren aan de hand van de wereld van nu.
Dan wordt het makkelijk om er je voordeel mee te doen.
Gelezen het bovenstaande werken de regiogemeenten (Bloemendaal,Heemstede,Bennebroek,en Zandvoort) al samen op gemeentelijk belastinggebied, alleen het “koninkrijkjes gedrag” weerhoudt deze gemeenten van gemeentelijke samenwerking op handhavingsgebied, zoals het bij regionale grootschalige evenementen over en weer gebruik maken van collegae handhavers, zeker nu de nationale politie per 2013 op stapel staat. Maar nee op dit gebied zijn er nog te veel politieke valkuilen c.q.obstakels te slechten.
We wachten het maar af, maar het zal denk ik wel doorgeschoven gaat worden naar de gemeenteraadsverkiezingen. binnen afzienbare tijd
Samenwerken leidt nagenoeg altijd tot inleveren van eigen autonomie. Da’s niet erg, wat je er voor terug krijgt kan veel meer zijn dan soms zelfs schijn zeggenschap. Kwaliteit kan worden vergroot en efficiency verhoogd.
Maar de politieke werkelijkheid is anders.
Onder het mom van “dicht bij de mensen” viert populisme hoogtij. Er is een nieuwe roep naar kleinschaligheid en van detailbemoeienis van “de politiek”. Het vragenhalfuurtje is belangrijker dan een goed inhoudelijk debat, de lange termijn legt het af tegen de korte termijn. Dat is landelijk zo, maar helaas lokaal en regionaal vaak nog een graadje erger. Dat is helaas een slechte voedingsbodem voor vertrouwen.