Verkiezingen, dus maar geen kerntakendiscussie? Juist wel! De komende maanden zijn ideaal om een gedegen, interactieve kerntakendiscussie te voeren.
Ik hoor nog wel eens: laten we verdere bezuinigingsstappen – die we hoe dan ook moeten zetten– maar over de verkiezingen heen tillen, dan kunnen de nieuwe raad en het nieuwe college erover beslissen. Dat beslissen klopt, maar niet de voorbereiding van de politieke takendiscussie.
Zo ben ik nu samen met een collega bij een kleinere gemeente een échte kerntakendiscussie aan het voorbereiden. Het is een gemeente waar de bedrijfsvoering al sterk versoberd en afgeslankt is, zodat échte keuzes gemaakt moeten worden. Wat doen we hoe-dan-ook niet meer? Wat blijven we zeker doen? En wat alleen als dat financieel nog gemakkelijk kan?
Discussie
Wij maken in een kerntakendiscussie eerst een gedegen financiële analyse en tasten daarna samen met de raadsfracties hun voorlopige grenzen af. Met die informatie in het achterhoofd gaan we met de bevolking de discussie aan. Analyse, buitengrenzen van de fracties, en de voorkeuren en argumenten van de bevolking bepalen uiteindelijk onze bezuinigingsvoorstellen.
Die voorstellen komen vooral voort uit de keuzes en argumenten uit de gesprekken met de bevolking. We kijken naar hoe de meningen verdeeld zijn, maar zijn ons ook terdege bewust van de betrekkelijke waarde daarvan. Aan een kerntakendiscussie doet namelijk nooit een representatief deel van de inwoners mee. Maar van de andere kant… als we bijvoorbeeld overal unaniem te horen krijgen dat iedere inwoner moet kunnen blijven sporten, dan is dat een belangrijk signaal.
Nog belangrijker dan de kwantitatieve verdeling van de meningen zijn de argumenten van de deelnemers aan de discussie. Daarin zijn wij in de eerste plaats geïnteresseerd. Ze worden de bouwstenen voor de visie waarop we bezuinigingsvoorstellen zullen baseren.
Uiteindelijk presenteren wij een totaal pakket aan bezuinigingsvoorstellen tot ongeveer 10% van de begroting, waaruit de nieuwe dan wel nog de oude raad zal kunnen gaan kiezen. Daar zullen ook voorstellen bij zitten die niemand leuk vindt, die veel pijn doen en mogelijk bedreigend zijn voor bestaande voorzieningen. Dat kan zomaar betekenen: geen bibliotheek meer, groenonderhoud op “Spaans” niveau, tarieven voor sportvoorzieningen verdubbelen, want anders dreigt:
De grote hakselmachine
Onderaan de lijst van te realiseren besparingen staat een beruchte sluitpost: verhoging van de OZB. Alles wat je niet wil bezuinigen, maar wel bezuinigd moet worden om de begroting rond te krijgen, leidt tot belastingverhoging.
Beeldender uitgedrukt: helemaal onderin de trechter van de te maken keuzes staat de hakselmachine van de OZB-verhoging. Politici die om hen moverende redenen tegen pijnlijke bezuinigingen zijn, komen met hun volle gewicht in die machine terecht. Laat ze dat maar aan de kiezer uitleggen!
Dat totale pakket van bezuinigingen en eventueel belastingverhogingen gaat natuurlijk deel uitmaken van de verkiezingsstrijd: wat doen we wel, wat doen we niet? Ik denk dat hierdoor de verkiezingen in de gemeenten die hun kerntakendiscussie nog vóór de verkiezingen voeren, ècht ergens over gaan!
En wat nou als je eerst ook nog fors wilt bezuinigen op de bedrijfsvoering? Dat is natuurlijk ideaal! Het bezuinigingspakket voor efficiency en bedrijfsvoering stel je dan nog dit jaar vast, en het andere deel van de bezuinigingen, de bestuurlijke keuzes, neem je op dezelfde manier mee als hierboven: eerst luisteren naar de bevolking, dan keuzes voorbereiden, voor en bij de verkiezingen goed debatteren en dan meteen na de verkiezingen: implementeren!
Kerntakendiscussie, parlementaire democratie, verkiezingen en burgerparticipatie, ze bijten elkaar niet, maar vormen –mits goed ingevuld– juist een gouden combinatie!
Helemaal met Arie eens dat het een goede zaak is om nog in deze raadsperiode de bezuinigingen voor te bereiden, om dan de nieuwe raad een palet aan goed afgewogen en uitgebalanceerde bezuinigingsvoorstellen voor te leggen.
Als ambtelijk projectleider Heroverwegingsoperatie begon ik daar 4 jaar geleden ook aan, in een 200.000 + gemeente. De opdracht was: leg ambtelijk een pakket aan 40 miljoen (structurele) bezuinigingsopties voor aan de nieuwe raad. En dat lukte. Alle begrotingsprogramma’s werden doorgelicht aan de hand van diverse scenario’s per programma, waarbij we de gevolgen zichtbaar maakten van elke ingreep, zowel inhoudelijk als financieel. Ook onderdelen van de bedrijfsvoering werden apart doorgelicht. Uiteindelijk leverde dat een besparingsmogelijk op van ruim 43 mio structureel. Uiteindelijk tikte de raad voor ong. 18 mio aan bezuinigingen af. Er was voldoende keuze.
Mijn ervaring als (extern) adviseur/onderzoeker in gemeenteland leert dat er vooraf weinig onderzoek wordt gedaan naar de mogelijke effecten die gaan optreden na de beoogde bezuiniging. Het lijkt eerder hap-snap werk, gericht op het halen van de financieel gewenste uitkomsten. Wat ik mis zijn een analyse van de gewenste resultaten en de onbedoelde effecten. Zie mijn blog hierover: http://www.publicconsultancy.com/1/post/2013/05/bezuinigingen-in-sociale-en-culturele-sector.html
Frits van Vugt, Public Consultancy