Wie hulp wil in het stemhokje, moet deze kunnen krijgen. De VNG, NVVB en Kiesraad zijn dan ook voorstander van het wetsvoorstel hiertoe van de demissionair minister De Jonge van Binnenlandse Zaken. Wel plaatsen ze enkele kanttekeningen, vooral over de uitvoerbaarheid.
Nu is het nog zo dat alleen mensen met een lichamelijke beperking hulp krijgen in het stemhokje. Minister De Jonge wilde in eerste instantie experimenteren met meer hulp in het stemhokje in 15 gemeenten. Na een overwegend positief advies van de Raad van State is er opnieuw kritisch naar het doel van deze wet gekeken: het toegankelijker maken van het verkiezingsproces voor iedere kiezer.
Er is daarom nu een nieuw wetsvoorstel in de maak, zodat dit in één keer overal kan worden ingevoerd in 2026. De tijdelijke experimentenwet die gepland was is daarmee van de baan. In het nieuwe voorstel krijgt elke kiezer die hier om vraagt hulp. Denk bijvoorbeeld aan kiezers met een verstandelijke beperking, dementie, dyslexie of laaggeletterdheid.
Kiesraad voorstander
De Kiesraad laat in hun advies over het wetsvoorstel weten voorstander te zijn. De raad is van mening dat iedereen die dat wil zelfstandig moet kunnen stemmen, ongeacht woonplaats. ‘Een permanente regeling stelt alle kiezers in staat in het stemlokaal op gelijke wijze aan een stemming te kunnen deelnemen. Daarnaast biedt het wetsvoorstel meer duidelijkheid aan gemeenten en kiezers op welke wijze assistentie in het stemhokje onderdeel wordt van het verkiezingsproces.’ De organisatie vindt wel dat de nieuwe regels uitvoerbaar en duidelijk moeten zijn voor iedereen.
Geen persoon naar keuze
De hulp in het stemhokje komt wat hen betreft van hiervoor getrainde stembureauleden, in plaats van een persoon naar eigen keuze. ‘Stembureauleden zijn op grond van de Kieswet neutraal, waardoor hun inzet de waarborg van stemvrijheid beter dient dan de mogelijkheid om een persoon naar keuze hulp in het stemhokje te laten verlenen.’
Geen teruggave stempas
Hoewel de raad voorstander is, plaatst ze ook een aantal kritische kanttekeningen. Bijvoorbeeld over de teruggave van de stempas na het staken van een hulppoging. Bijvoorbeeld omdat de kiezer zijn stemkeuze niet ondubbelzinnig kan aangeven. Bij teruggave kan hij of zij desgewenst nog een volmacht verlenen. ‘Het lijkt kwetsbaar om erop te vertrouwen dat de kiezer vervolgens wel een
volmachtnemer kan instrueren op welke wijze de stem moet worden uitgebracht,’ meent de Kiesraad.
VNG en NVVB ‘verheugd’
Ook de VNG en NVVB reageerden eerder verheugd dat de minister de mogelijkheid voor hulp in het stemhokje in één keer landelijk wil invoeren. In hun gezamenlijke brief laten ze weten wel moeite te hebben met het onderscheid tussen mensen met een fysieke beperking en anderen, om iemand naar eigen keuze mee te nemen om te helpen stemmen. Ze zijn voorstander van het principe ‘gelijke monniken, gelijke kappen’.
‘Geef iedereen de mogelijkheid om: ofwel uitsluitend hulp te krijgen door een stembureaulid, ofwel door iemand naar keuze dan wel een stembureaulid.’ Beide organisaties blijven bij hun standpunt dat het mogelijk moet zijn iemand naar eigen keuze mee te nemen in het stemhokje. Daarmee wijken ze af van de Kiesraad.
Richtlijnen en regels
Ze zijn het wel eens met de kanttekening dat er goede richtlijnen moeten komen voor stembureauleden met regels over de bijstand in het hokje. ‘De richtlijnen zijn van groot belang om de uitvoerbaarheid te bevorderen en ongewenste situaties in het stembureau zoveel mogelijk te voorkomen.’ Verder vragen de VNG en NVVB onder andere aandacht voor het feit dat stembureauleden over bepaalde competenties moeten beschikken om goede hulp bij het stemmen te kunnen bieden. ‘Dit kan een rol spelen bij het werven en benoemen en mogelijk tot het afzien van het stembureaulidmaatschap.’
Uitvoerbaarheid en vergoeding
En zo zijn er meer zorgen over de uitvoerbaarheid. Vooral bij de extra opleiding voor stembureauleden, het kunnen beschikken over voldoende stembureauleden en de inrichting van de stemlokalen. Ook kan de mogelijkheid van hulp tot extra belasting van de stembureauleden leiden, waardoor op piekmomenten lange rijen met wachtenden kunnen ontstaan. ‘Het neemt al snel meer tijd in beslag zodat andere werkzaamheden op het stembureau moet wachten.’
Ook willen de VNG en NVVB duidelijkheid over de vergoeding voor de extra kosten die gemeenten maken, om de hulp in het stemhokje door een stembureaulid mogelijk te maken.
VN-verdrag Handicap
Het nieuwe wetsvoorstel sluit aan bij het VN-verdrag Handicap en bij de wens van verschillende organisaties, zoals het College voor de Rechten van de Mens. Ook de Kiesraad adviseerde eerder al om bijstand door een stembureaulid mogelijk te maken voor kiezers met een verstandelijke beperking. Toegankelijkheid bij de verkiezingen krijgt steeds meer aandacht.
Geef een reactie