Raadsleden én burgers moeten meer invloed krijgen op samenwerkingsverbanden van gemeenten. Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken bereidt daartoe een wetswijziging voor, schrijft zij aan de Tweede Kamer.
‘Ik zie dat de opgaven waar een gemeente voor geplaatst wordt, vaker op een regionaal niveau spelen. Overheden spelen hierop in met het aangaan van samenwerkingsverbanden,’ aldus Ollongren in haar brief. Dit heeft volgens haar te maken met het ‘ingewikkelder’ worden van maatschappelijke opgaven, maar ook met de decentralisaties in het sociaal domein. ’Het gaat om verantwoordelijkheden die direct ingrijpen op het dagelijks leven van inwoners.’
Grip houden
Ondertussen klinkt er veel kritiek op de legitimiteit van deze samenwerkingsverbanden: ze zouden ondemocratisch en oncontroleerbaar zijn. ‘Als het belang van samenwerking toeneemt, dringt zich de vraag op of de volksvertegenwoordiging voldoende mogelijkheden heeft om daar grip op te houden,’ in de woorden van de minister. Uit onderzoek blijkt bijvoorbeeld dat 56 procent van de raadsleden ‘ontevreden is over de eigen mogelijkheden om invloed uit te oefenen op regionale samenwerking’, en 32 procent ‘onvoldoende kennis en expertise zegt te hebben om zijn controlerende taak als raadslid uit te oefenen’.
Kantelen van het beeld
In het regeerakkoord is daarom afgesproken dat de Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr), speciaal bedoeld voor deze samenwerkingen, wordt gewijzigd om de politieke verantwoording te versterken. Ollongren heeft al een aantal wijzigingen in gedachten, waaronder het mogelijk maken van inspraak door burgers en maatschappelijke organisaties. ‘Dit kan bijdragen aan het kantelen van het beeld dat samenwerking leidt tot bestuurdersbestuur.’
Gele kaart
De positie van de raad wil Ollongren versterken door ‘de mogelijkheid op te nemen om (categorieën van) besluiten aan te wijzen waarvoor eerst een zienswijze aan gemeenteraden wordt gevraagd voordat het bestuur van de gemeenschappelijke regeling een besluit mag nemen’. Ook wil ze bekijken of gemeenteraden bijvoorbeeld een ‘gele kaart’ kunnen trekken tegen een voorgenomen besluit.
Extra maatregelen
Mogelijk zit er nog meer in het vat: de minister gaat de komende tijd namelijk met tien regio’s pilots draaien. ‘Deze pilots zullen laten zien welke wensen er zijn en zo bijdragen aan voorstellen die hen direct helpen bij het vinden van een goede balans tussen effectiviteit en legitimiteit. De uitkomsten kunnen aanleiding geven tot aanvullende wetswijziging of versterking van het aanbod voor toerusting en ondersteuning.’
Geen verkiezingen
Rechtstreekse verkiezingen van het bestuur van een samenwerkingsverband heeft de bewindsvrouw ook onderzocht, maar zij ziet ‘geen redenen om dit nu verder op te pakken in de context van de Wgr’. Op die manier zou feitelijk een ‘vierde bestuurslaag’ worden gecreëerd, wat de minister niet wenselijk vindt. ‘Een rechtstreekse verkiezing zou de banden met de gemeente doorsnijden en een einde betekenen van de zeggenschap van de gemeenten in het bestuur om hun lokale belangen veilig te stellen.’
Geef een reactie