Foto: ministerie van Justitie en Veiligheid, staatssecretaris Van der Burg
Het kabinet wil ook zonder medewerking van gemeenten asielopvanglocaties kunnen openen. Het Ruimtelijke ordeningsinstrumentarium (RO-instrumentarium) is een middel dat in uiterste gevallen ingezet wordt. Het Rijk kan zo ‘de vergunningsverlening naar zich toe halen’, ongeacht ‘de bereidwilligheid van gemeenten’.
De asielcrisis vraagt om extra maatregelen, schrijven minister De Jonge van Volkshuisvesting en staatssecretaris Van de Burg (Asiel) in een brief aan de Tweede Kamer. Er zijn nog steeds niet voldoende (nood)opvanglocaties. ‘De afgelopen weken heeft het Rijk alle mogelijke manieren onderzocht om samen met het COA, gemeenten en veiligheidsregio’s te komen tot een snelle oplossing. Dit heeft vooralsnog niet geleid tot een doorbraak,’ schrijven de ministers.
Instrumenten
Volgens de bewindslieden heeft het Rijk instrumenten nodig om de regie te kunnen nemen bij het openen van nieuwe opvanglocaties. Het wetsvoorstel waarbij gemeenten een wettelijke opvangtaak krijgen en het Rijk een dwingend juridisch instrumentarium tot haar beschikking heeft, moet na de zomer in consultatie gebracht worden. ‘Op verzoek van de burgemeesters in het Veiligheidsberaad onderzoeken we hoe dit sneller kan.’
RO-instrumentarium
In de tussentijd zet het kabinet ‘een uitzonderlijk middel in’: het RO-instrumentarium. Om (nood)opvang te realiseren moet het lokale bestemmingsplan dat toestaan. Zo niet, dan kan met een omgevingsvergunning daarvan worden afgeweken. De eerste stap is altijd om opvang via de gemeente te realiseren, waarbij het gemeentebestuur de verlening van de omgevingsvergunning op zich neemt. Als het lokale bestuur weigert, kan het Rijk de vergunning alsnog afgeven op basis van het RO-instrumentarium.
‘Zo is het Rijk niet gebonden aan de bereidwilligheid van gemeenten om een COA-locatie te openen. Samen met het COA spannen we ons reeds sinds 2019 in om nieuwe locaties te openen en om contracten van locaties te verlengen. Hierbij zijn we echter afhankelijk van de bereidwilligheid van gemeenten om hier gehoor aan te geven. Zonder de medewerking van gemeenten kan het COA geen nieuwe locaties openen of bestaande locaties langer openhouden.’
Rijksvastgoed
Zo kan rijksvastgoed ingezet worden om opvang te realiseren. Er zijn nu twee locaties in beeld voor gezamenlijk circa 1000 plekken. ‘Daarover wordt gesproken met de betrokken gemeentes. Het kabinet is echter van mening dat, gezien de tijdsdruk en de hoogst precaire situatie, van uitstel of afstel ditmaal geen sprake kan zijn.’ Het is de verwachting dat er op korte termijn meer locaties in beeld komen.
Het COA gaat rijksvastgoed aanschaffen, waar nieuwe opvang in moet komen. Ook wordt gekeken naar mogelijke opvang op cruiseschepen. Daarbij is nog niet duidelijk waar de geplande cruiseschepen voor asielopvang moeten komen te liggen. Ook heeft het Rijksvastgoedbedrijf een aantal kavels in bezit, waar mogelijk met tijdelijke voorzieningen extra plekken kunnen komen. Bij al deze opties kan het RO-instrumentarium ingezet worden om de locaties geschikt te maken voor asielopvang.
Samenwerken
Ondanks de bestuurlijke dwang, vindt het Rijk het ‘van het allergrootste belang om goed met de gemeente samen te werken en om de gemeenteraad en de omwonenden goed te betrekken en te informeren,’ aldus Van der Burg en De Jonge. ‘Dit is ook in het belang van de gemeente, de inwoners en de asielzoekers die uiteindelijk op locatie komen.’
Statushouders
Zoals eerder gemeld leidt de maatregel om versneld 7500 vergunninghouders uit te plaatsen naar (flexibele) woningen of tussenvoorzieningen nog niet tot resultaten. ‘Met alle betrokken partijen bespreken we nu hoe dit alsnog kan. Daarbij gaat de aandacht vooral uit naar veiligheidsregio’s die tot dusver zijn achtergebleven.’ Ook acties op het gebied van communicatie om onduidelijkheden weg te nemen en relevante informatie actief te delen worden aangekondigd.
De Taskforce Versnelling Tijdelijke Huisvesting is opgericht om gemeenten en andere betrokken partijen te ondersteunen zodat statushouders naar een woning kunnen. ‘Deze taskforce en 100 miljoen euro aan middelen vergroten de slagkracht. De taskforce spoort snel te realiseren projecten op en helpt medeoverheden, woningcorporaties en andere partijen bij het snel aanpakken van struikelblokken.’
Tijdelijke paviljoens
Op middellange termijn wordt gewerkt aan nieuwe opvanglocaties en de genoemde cruiseschepen. Het COA moet zo snel mogelijk, uiterlijk 1 oktober, de beschikbaarheid van paviljoens en andere mobiele voorzieningen verzekeren. Het Rijk kan het RO-instrumentarium verder gebruiken om kavels in bezit van het Rijksvastgoedbedrijf gereed te maken voor opvang in tenten, paviljoens en andere mobiele voorzieningen.
225 extra plekken
Op korte termijn zijn er extra crisisnoodopvangplekken nodig. Tijdens het Veiligheidsberaad afgelopen maandag vroeg het kabinet opnieuw om per veiligheidsregio 225 extra van deze plekken te realiseren. En een deel van de opvangplekken voor Oekraïners die niet gebruikt worden, de komende periode te benutten voor de noodopvang van reguliere asielzoekers. ‘Deze vraag is op basis van vrijwilligheid en beschikbaarheid bij gemeenten.’
‘Het kabinet ziet zich genoodzaakt om voor de korte termijn een extra hulpverzoek te doen aan de gemeenten en veiligheidsregio’s in het Veiligheidsberaad,’ schrijven de ministers. Dit terwijl veiligheidsregio’s het coördineren van de opvang van Oekraïners als een zware opgave ervaren. Dat blijkt uit gesprekken van de Inspectie Justitie en Veiligheid met vertegenwoordigers van veertien veiligheidsregio’s. In een brief aan het ministerie zet de Inspectie hun bevindingen op papier.
Onduidelijkheid
Er zijn bijna 60.000 plaatsen gerealiseerd, maar toch bestaat nog veel onduidelijkheid over de opvang. Door onbekendheid met het opvangen van ontheemden verschilt de manier waarop zij worden geholpen, aldus de Inspectie JenV. Ook is er onduidelijkheid over bijvoorbeeld het verstrekken van leefgeld. Bij de uitkering is het niet van belang of Oekraïners al zijn opgenomen in de Basisregistratie Personen. Sommige gemeenten hanteren die registratie echter als eis.
De enorme toestroom moet worden gestopt. Het lijkt alsof elke vluchteling in de wereld naar Nederland wil komen, dit kan niet goed blijven gaan. Brussel moet ingrijpen want Nederland kan het niet. De politiek lijkt wel een kip zonder kop.