Als iets duidelijk wordt uit de race om het Witte Huis, dan is dat wel de roep om bestuurlijke vernieuwing
– blog – Rob Janssen
Als kansloze heeft Trump keer op keer het ongelijk van opiniepeilers bewezen. Ondanks solide andere kandidaten is het hem gelukt om het als Republikein op te nemen tegen Hillary Clinton. Ook nu staat hij ver achter in de peilingen. Maar dat zegt nog niks. Hij kan zomaar president worden. Ondanks het feit dat hij aangeklaagd wordt wegens seksuele intimidatie. Ondanks het feit dat hij complete etnische groepen openlijk beledigt. Ondanks het feit dat de ene na de andere senator zijn steun aan Trump opzegt. Een interessante vraag is dan: Waarom willen dan toch zoveel mensen dat hij de machtigste man van Amerika wordt? En een aansluitende vraag: Wat kunnen wij hiervan leren in onze politieke situatie?
Pas geleden zag ik een video op youtube van Robert de Niro. Misschien heb je die ook gezien. Daarin trekt hij flink van leer tegen Donald Trump. Noemt hem een idioot, een debiel en meer van dat soort termen. De Niro maakt zich grote zorgen om de toekomst van zijn land als een man als Trump het voor het zeggen krijgt.
Die gedachte deel ik volledig. Alleen vind ik het ongelofelijk dat hij daarbij een vorm kiest die averechts werkt. Want wat zullen de aanhangers van Trump van zo’n video denken? Toch zeker niet dat ze geestelijk in de peutertijd zijn gebleven? Dat ze niet weldenkend zijn en op het punt staan om een enorme vergissing te begaan? Natuurlijk niet. Elke rechtgeaarde volger van Trump zal nog meer volharden in zijn overtuiging. Ik ben bang dat het in Nederland niet veel anders is.
Natuurlijk, het politieke debat gaat hier aanzienlijk minder rollebollend over straat. “Doe eens normaal joh” is al een schokkende uitlating. Maar in wezen is er niet zoveel verschil in de politiek tussen de VS en ons land. Het centrale probleem is dat het vertrouwen in politici steeds tot een nieuw dieptepunt komt. De meest gehoorde klacht van burgers is: “ze luisteren niet, ze doen toch wat ze zelf willen”. De een besluit om gewoon niet meer te gaan stemmen, de ander om juist op iemand te stemmen die wel zegt wat ik als stemmer denk. In beide gevallen is het een reactie op de elite, die geen luisterend oor heeft voor datgene wat zich in de samenleving afspeelt.
Trump realiseert zich dat terdege. Inhoud doet niet terzake. Krachttermen en veel theater spreken veel mensen aan. Dus dat doet hij vol overgave, handig gebruik makend van de media. Die smullen er van en met hen miljoenen kiezers. Hillary Clinton blijft hardnekkig op inhoud en visie hameren. Daarmee zal ze ongetwijfeld haar eigen aanhang achter zich houden, maar of ze daarmee de zwevende (en doorslaggevende) kiezers aan zich bindt is de vraag.
Het is erg gemakkelijk om Trump neer te zetten als een idioot. Of om datzelfde te doen met Wilders. Maar het loont meer de moeite om te kijken naar de reden waarom zoveel mensen blijkbaar geloven dat dit soort politici hun steun verdienen. Het politieke systeem is een krakende oude wagen geworden, waarbij openstaan voor burgers niet hoog in het vaandel staat. De maatschappij is allang veel horizontaler georganiseerd, terwijl de politiek zich nog steeds verticaal opstelt. Enkele mooie initiatieven en experimenten daargelaten. De kloof tussen politiek en samenleving is inmiddels een Grand Canyon geworden. Het feit dat slechts de helft van de kiezers komt opdagen verbaast ons niet eens. Om daadwerkelijk een antwoord te hebben op een zorgwekkende ontwikkeling, waarbij schreeuwers de politieke macht krijgen, zal de gevestigde orde snel en grondig moeten veranderen.
Nog altijd kom ik in gemeentehuizen de angst tegen dat burgerparticipatie hetzelfde is als de grootste schreeuwers binnenhalen. Dat er talloze mensen graag een bijdrage willen leveren met kennis en energie wordt vaak niet eens gezien.
Donald Trump, Geert Wilders en al die andere populisten zijn niets anders dan de signalen van een democratie die niet meer functioneert. Zolang we ons ergeren aan de manier waarop deze mensen zich uiten, sluiten we onze ogen voor het werkelijke probleem. Sterker nog, juist het falen van de ‘oude’ democratie heeft de weg geplaveid voor dit soort mensen. In plaats van hen te bestrijden is het vele malen effectiever om bestuurlijke vernieuwing serieus te nemen. Niet omdat het modieus is, maar omdat we anders in een rechtsstaat terecht komen die niemand wil.
Over de auteur:
Rob Janssen is Spraakmaker, trainer, gespreksleider en auteur van o.a “Waarom gemeenten niet naar burgers luisteren”
@Haster, helemaal eens en dan hier mijn zeer kleine bijdrage… Bestuurd worden door lieden die het algemeen belang zien en voelen als het grootste eigenbelang
Blijkbaar zoeken we naar een oplossing. Wel, als we nu eens luisteren naar wat de populisten zeggen dan horen we ook de richting waarin we moeten zoeken. Kom eens uit die ivoren toren bijvoorbeeld. De "gemeente" dient een servicebureau voor burgers te zijn, te fungeren als de penningmeester die een verantwoordelijkheid heeft ten behoeve van de organisatie. Raadsleden dienen zich onder het 'gewone' volk te begeven, wethouders zijn voorzitters en geen managers. In een nieuwe democratie gaat het niet meer om wie de meeste invloed heeft maar om degene die het meeste draagvlak in de samenleving heeft. Iedere burger telt en dat moet vorm krijgen. Een voorzitter vertaalt landelijke richtlijnen naar de organisatie en zoekt daar draagvlak voor. Het is niet zo moeilijk, de kritiek van populisten wijst de weg. Die cultuurverandering dient concreet te worden gemaakt maar dat vraagt een ander type bestuurders, c.q. voorzitters. Het zal wel moeten anders lopen we kans op desintegratie en fragmentatie van de samenleving.
Da's een te makkelijk antwoord, Rob. De vraag terugkaatsen naar mij is te gemakzuchtig. Ook het verwijzen naar al te obligate opmerkingen, zoals die van Lokker – die het ook niet lukte om van de raadszaal een grand café te maken – helpt niet echt. Kortom, wat is JOUW antwoord op de door jezelf opgeworpen vraag: Wat kan een gemeente leren van Trump? M.a.w. hoe verkleinen we de kloof waarover jij spreekt?
Goed dat je dezelfde boodschap in meerdere media hebt gelezen, Frits. Wat zegt jou dat? Niks nieuws onder de zon? Of mogelijk dat meerdere mensen dezelfde ontwikkeling zien? Jouw vraag: "Wat is jouw remedie?" krijg ik vaker. Zie mijn antwoord op Jos hierboven. Overigens is het opvallend dat mensen die zich kritisch uitlaten snel gevraagd wordt wat hun oplossing is. In mijn boek :Waarom gemeenten niet naar burgers luisteren" komt Jan Pieter Lokker aan het woord. Tot eind 2014 was hij interim burgemeester van Noordwijk. Hij signaleerde dezelfde trend en kwam oa met de suggestie om veel meer open te staan als gemeente voor de ideeen van inwoners. Hij benoemde dit in de vorm 'van de raadszaal een grand cafe maken'. Een enkeling reageerde op zijn bezorgdheid mbt de ontwikkeling van de democratie, de meesten vielen over het idee van een grand cafe. Voor elk idee zijn voldoende argumenten te vinden waarom het niet zou werken. Er is slechts één argument nodig om het wél te laten werken…..
Fijn dat jij de analyse onderschrijft Frits, wat zou er volgens jou moeten gebeuren?
Aardige analyse, Rob. Maar die heb ik al in meerdere media gelezen. Ik onderschrijf 'm ook. Maar wat is je remedie? Wat is je oplossing voor die kloof die zo groot is als de Grand Canyon, om maar eens een van de dooddoeners te citeren?
Beste Jos,
dank voor je reactie. Goed dat je een andere mening bent toegedaan. Waar ik heel benieuwd naar ben is hoe jij het toenemende succes van populistische politici verklaart? En om antwoord te geven op jouw -terechte- vraag: Hoe dan? Ik verzorg een training voor ambtenaren en politici om daadwerkelijk de democratie anders invulling te geven. Ik heb dat in mijn blog niet genoemd, omdat ik reclame voor mezelf niet het doel vond
Beste Rob, opvallende column waarin je in nette taal net zo inhoudsloos communiceert dan de Trumps en de Wildersen. Je strooit met overtuigingen en veronderstellingen ("de democratie functioneert niet meer" ,—, "de gevestigde orde zal snel moeten veranderen" ,—-, ) en verkondigt die simpelweg als 'de waarheid'. Verder dan een alom gebezigde kreet dat bestuurlijke vernieuwing nodig is (hoe dan ?) kom jij evenmin. Is dat niet de tactiek/techniek/methode die de Trumps en Wildersen hanteren ? Je zou beter moeten weten. Spraakmakend is het in elk geval wél, helpend allerminst.
Gegroet,
Jos Mevis