Omgevingsrecht: tsunami aan wet- en regelgeving

Door de bomen het bos niet meer zien is misschien wel de meeste adequate beschrijving bij het omgevingsrecht. “Gemeenten moeten investeren in kennis, dat is het geld dubbel en dwars waard.”

Aan het woord is Peter Schravendijk, juridisch adviseur omgevingsrecht voor de lokale overheid. “De ontwikkelingen gaan zó ontzettend snel. Als je dat niet goed bijhoudt dan komen de fouten vanzelf.” Maar hoe? Hoe pak je dat aan als je niet werkt bij een grotere gemeente waar die kennisoverdracht en deling is geborgd in een vakoverleg met alle juridische medewerkers?

Dat is niet vanzelfsprekend, erkent Schravendijk. Maar onmogelijk ook zeker niet. “Zorg dat er op managementniveau afspraken over komen, dat de gemeente het belang onderkent.” En dan moet je het organiseren binnen de mogelijkheden die er zijn. “Zorg desnoods één keer per kwartaal dat bijvoorbeeld de huisadvocaat of een externe adviseur je bijpraat.” Hoeft niet veel te kosten en als je dat dan ook nog eens met één of meerdere gemeenten in de regio samendoet vallen de kosten helemaal mee.”Het is eigenlijk alleen een kwestie of je het belangrijk genoeg vindt.”

En in een juridisch speelveld waar verandering de regel is de laatste jaren lijkt het belang evident. “Het gebeurt te vaak dat er zaken niet gesignaleerd worden.” En dan ben je als gemeente verder van huis. Nieuwe procedures, misschien een gang naar de rechter en in het slechtste geval ook nog een schadeclaim.

Weloverwogen keuze

Uiteraard is dat helemaal nooit uit te sluiten, maar dat kan natuurlijk geen reden zijn om het gevaar op te zoeken. “Het gaat er om dat je in een procedure alle risico’s hebt onderkend, je moet die op je netvlies hebben. Dan maak je een weloverwogen besluit.”

Het is wel zo dat op dit moment in de tijd een weloverwogen besluit in het vakgebied van de omgevingsrecht geen garanties geeft. Nieuwe wetten brengen altijd een onzekere tijd met zich mee. “Maar een jurist van de gemeente moet een standpunt innemen en dat gewoon goed onderbouwen.” Schravendijk ziet op dit moment dat er iets te veel paniek is bij gemeenten, dat beslissingen half worden genomen of worden uitgesteld. De gemeente zoekt zekerheid, maar die is er niet.

“De praktijk moet geduld hebben, dat kan niet anders.” De nieuwe regels zijn nog voor velerlei interpretatie vatbaar, uiteindelijk zullen de paaltjes door de rechtspraak geslagen worden. “Als er jurisprudentie ontstaat weet iedereen beter waar die aan toe is.” Maar die ontstaat pas als er besluiten worden genomen die door rechters worden getoetst.

“Angst om het fout te doen speelt nu nog te veel een rol.” Maar als je zorgt dat je zo goed als mogelijk op de hoogte bent en gebruik maakt van de wetsgeschiedenis is er prima een goed besluit te nemen. “Niemand die jou als jurist dan iets kwalijk kan nemen, ook niet als het uiteindelijk bij een rechter komt te liggen.”

Pro-actieve juristen

Het is niet alleen het nieuwe wat de positie van de jurist vaak tot een lastige maakt. Het is ook de rol die veel juristen in een organisatie spelen. “Vaak is het: daar heb je de jurist weer, die gaat zeggen dat het niet kan. Die ziet weer beren op de weg.” Terwijl dat juist in het hele proces tot besluitvorming een belangrijke taak is. “De kunst is dat juristen niet alleen aanwijzen wat niet kan, maar dat ook goed onderbouwen en vervolgens meedenken en werken aan oplossingen.” Een jurist moet niet alleen de controleur zijn, maar ook pro-actief de besluitvorming beter maken.

Onrust
Maar de onrust in het juridisch vakgebied helpt daarbij niet. “Laat de praktijk tot rust komen”, is Schravendijks advies aan vooral minister Melanie Schulz. “De laatste vijf jaar is er werkelijk een tsunami aan wet en regelgeving over ons uitgestort. Dat is bijzonder lastig.” De kans om wetten eigen te maken is er bijna niet en met weer een grote verandering voor de deur (de Raamwet) lijkt bij velen de energie om dat nu te doen ook slechts matig aanwezig.

“Voor je gevoel blijf je er achteraan lopen”, verzucht Schravendijk. “Het is er de laatste jaren met al die nieuwe wetgeving maar ook de richtlijnen vanuit de Europese Unie niet makkelijker op geworden.” En juist daarom is het zaak om op te hoogte blijven, jurisprudentie te volgen en ook op te bouwen door 'gewoon' goede besluiten durven te nemen. Kennis is de sleutel, gekoppeld aan daadkracht.

Volg Gemeente.nu via Twitter >>