De werkwijzen bij gemeenten raken steeds meer losgezongen van de wet en stellen de democratie op de proef. De lokale besluitvorming is ‘onvoldoende transparant’ en de informatievoorziening aan gemeenteraden ‘niet op orde’.
Dit blijkt uit de dinsdag gepubliceerde notitie Knelpunten en oplossingsrichtingen in de Gemeentewet en Provinciewet van Bureau Berenschot. Een van de behandelde thema’s is de besluitvorming bij gemeenten. ‘Door een aantal knelpunten in de Gemeentewet en Provinciewet komt de legitimiteit van besluitvorming onder druk te staan,’ concluderen de onderzoekers.
Informatie mist de kern
Het adviesbureau baseert zich op een literatuurstudie, interviews met vertegenwoordigers van beroepsverenigingen, en vijf bijeenkomsten met onder andere raadsleden, griffiers en wethouders. ‘De informatievoorziening van de raad is vaak niet op orde. Informatie is te uitgebreid of juist te beperkt, mist de kern, is onbegrijpelijk of komt niet op tijd.’
Colleges zouden niet goed weten wat de ‘actieve informatieplicht’ inhoudt. De raad is op zijn beurt niet duidelijk over de informatiebehoefte. ‘Effect is dat raden niet in staat zijn hun rol goed te pakken en er onvoldoende tijd en ruimte overblijft om belangrijke informatie uit de samenleving en onafhankelijk onderzoek bij de besluitvorming te betrekken.’
Volop experimenten
De besluitvorming blijft hierdoor mistig voor raadsleden zelf, laat staan voor inwoners en maatschappelijke partijen. Dat zou mede liggen aan het wettelijk voorgeschreven commissiestelsel, ‘terwijl er in de praktijk behoefte is aan andere vormen’. VVD en CDA willen dit versoepelen met een initiatiefwetsvoorstel. Ondertussen vinden er al volop experimenten plaats. ‘Zo worden politieke markten, themabijeenkomsten en andere bijeenkomsten georganiseerd, buiten de commissiestructuur om.’
Gemeenten zoeken hierbij naar mogelijkheden om bewoners meer invloed te geven – wat niet zo eenvoudig blijkt. ‘Overheden worstelen met de vraag hoe burgers beter te betrekken bij de besluitvorming en hoe om te gaan met burgers die initiatief nemen.’ Raadsleden voelen zich daarbij juist gepasseerd soms. ‘Het participatieproces wordt georganiseerd door het college en de ambtelijke organisatie en vindt buiten hun gezichtsveld plaats.’
Vage samenwerking
Maar ook de samenwerking tussen gemeenten maakt de besluitvorming niet doorzichtiger. ‘Steeds meer interbestuurlijke samenwerking vindt plaats buiten de Wet gemeenschappelijke regelingen om. Te denken valt aan samenwerking in het kader van de Regionale Energiestrategie of rondom Regiodeals.’ Rond de geijkte samenwerking leeft al veel onduidelijkheid, dat geldt des te meer voor vormen die spontaan opkomen.
We hebben besluitvorming zo ingewikkeld gemaakt en de druk van de tijd is soms zo groot, dat het luisteren naar elkaar er bij inschiet. Dat is niet alleen op gemeentelijk niveau zo, maar ook op landelijk gebied. Wat dat betreft is de democratische besluitvorming zoals we die nu kennen aan herziening toe. Gelukkig zijn er experimenten met burgerraden en met G1000.
Marleen
Ik heb ook het idee dat gemeenteraden en met name afdelingen van gemeenten vaak niet zitten te wachten op de burger maar liever hun plannen uitvoeren.
Waarbij vergeten wordt waarvoor de lokale overheid eigenlijk ook alweer voor bedoeld was.
Voor de burger namelijk.