Dit jaar worden bijna 30 burgerberaden georganiseerd, nagenoeg een vertienvoudiging ten opzichte van 2022. Nog eens tientallen gemeenten overwegen het. Deze snelle groei kan een afbreukrisico vormen, aldus Bureau Burgerberaad dat 10 gouden regels opstelde voor een burgerberaad met impact.
Via een burgerberaad helpen inwoners de gemeente bij de aanpak van complexe maatschappelijke thema’s. Dat varieert van zorg, huisvesting en klimaat tot de jaarwisseling, vergrijzing en de energietransitie. Verschillende gemeenten gebruiken het instrument momenteel bijvoorbeeld voor het inzamelen van ideeën over afvalverwerking. De burgers die aan zo’n beraad meedoen, bedenken gezamenlijk nieuwe ideeën, inzichten en adviezen die gemeenten bij het maken van beleid kunnen gebruiken.
De burgerberaden vinden intussen plaats door het hele land, dit jaar staan er 30 op de rol. ‘En in minimaal 60 gemeenten en provincies leven plannen om ook zo’n beraad te organiseren,’ schrijft expertisecentrum Bureau Burgerberaad.
Risico op schijnparticipatie
Volgens directeur Eva Rovers is het betrekken van inwoners cruciaal bij de aanpak van grote maatschappelijke problemen. ‘Uit burgerberaden die wereldwijd hebben plaatsgevonden, blijkt dat inwoners vanuit hun verschillende achtergronden en levenservaring tot haalbare, constructieve oplossingen komen. De opmars van burgerberaden in Nederland laat zien dat veel gemeenten dit beseffen. Dat stemt ons hoopvol, maar juist in dat succes schuilt ook een risico. Als burgerberaden niet goed worden uitgevoerd, wordt het schijnparticipatie. Daarom zeggen wij tegen overheden: doe het goed of doe het niet.’
Kwaliteit bepaalt impact
Het bureau waarschuwt verder voor het afbreukrisico als een burgerberaad niet goed wordt uitgevoerd. De kwaliteit van burgerberaden bepaalt de impact. Er zijn volgens directeur Rovers goede voorbeelden in Nederland, maar ook beraden die niet voldoen aan de basisvoorwaarden zoals voldoende tijd, een goede gewogen loting of opvolging van de uitkomsten door de politiek. Als een beraad z’n potentie niet waarmaakt, kan dat afbreuk doen aan het instrument en het groeiende wantrouwen onder burgers richting politiek aanwakkeren.
Tien gouden regels
Bureau Burgerberaad stelde daarom 10 gouden regels op. Dat gebeurde op basis van principes van de OESO, praktijkervaring en lessen uit het buitenland. Het zijn internationaal erkende voorwaarden die voor meer zeggenschap van inwoners en haalbare oplossingen voor complexe problemen kunnen zorgen.
Regel 1: Vertrouw inwoners, hun kennis en levenservaring zijn cruciaal. Zorg daarom dat zij zeggenschap hebben over het proces. Als overheid blijf je op afstand en laat je het ontwerp, de samenstelling van het programma en de uitvoering van het burgerberaad over aan een onafhankelijke organisatie.
Regel 2: Stel een open, ambitieuze, niet sturende vraag. Zorg dat deze specifiek en begrijpelijk is. Een goede vraag geeft aan wat het probleem is, maar stuurt niet in de richting van een bepaalde oplossing.
Regel 3: Zorg vooraf voor een duidelijk mandaat en een plan voor politieke opvolging.
Regel 4: Pas een gewogen loting toe om een goede afspiegeling van de samenleving aan tafel te krijgen. Een gewogen loting loopt in twee rondes. Tijdens de eerste ronde worden er willekeurig inwoners geloot. In de tweede ronde wordt een weging toegepast op bijvoorbeeld leeftijd, geslacht, postcodegebied en opleidingsniveau.
Regel 5: Een burgerberaad verdient tijd. Stel daarom voldoende tijd en middelen beschikbaar voor voorbereiding en uitvoering. Uit onderzoek en de praktijk blijkt dat deelnemers minimaal 40 uur nodig hebben om tot weloverwogen aanbevelingen te komen. ‘Dit is een absoluut minimum: veel nationale burgerbaden in het buitenland duurden 5 tot 7 weekenden,’ aldus het bureau.
Regel 6: Neem drempels voor deelname weg. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een dagvergoeding, kinderopvang, taalbuddy’s en gebarentolk.
Regel 7: Zorg dat iedereen ongeacht opleidingsniveau mee kan doen. Gebruik verschillende vormen van kennisoverdracht. Denk naast teksten en presentaties, ook aan video’s of serious games die helpen een onderwerp te begrijpen en afwegingen te maken.
Regel 8: Faciliteer dialoog in plaats van debat door kundige gespreksbegeleiding. Uitwisselen is belangrijker dan overtuigen.
Regel 9: Ontwikkel een publiekscampagne om de samenleving te betrekken.
Regel 10: Monitor de uitkomsten, evalueer het proces, leer en herhaal. ‘Geen enkel burgerberaad zal meteen perfect zijn; leer van de dingen die minder goed zijn gegaan en versterk de elementen die goed waren. Gebruik die inzichten om een volgend burgerberaad verder te verbeteren.’
Geef een reactie