We hebben het met z’n allen er niet makkelijker op gemaakt. Werkelijk een woud aan goedbedoelde regels en procedures. Of service level agreements. Dienstverleningsovereenkomsten. Ingewikkelde juridische contracten. En zo meer.
Met de gedachte dat het dan wel allemaal beter zou gaan. Er zijn zelfs branches waarbij de controledruk zodanig is opgevoerd dat van de tien collega’s er twee die andere acht controleren. Tsjiessus! En dat terwijl ieder nieuw Kabinet keer op keer probeert te snoeien in die immense regeldruk. Soms lijkt het wel een omgekeerde Echternach processie: je snoeit er één en voor je het weet verschijnen zijn weer twee of drie nieuwe! Hoe komt dat toch vraag je je dan af? Wat maakt het dat het gaat zoals het gaat? Het heeft mijns inziens veel te maken met het feit dat we nog steeds met een grote boog om het hoofdstuk ‘houding en gedrag’ lopen. Lekker veilig. Want zo’n regel of wet is mooi blauw. En hoef je elkaar ook niet aan te spreken. Zo vermijd je dus die lastige confrontatie. Want dat doet die regel toch?
High Trust
Gelukkig begint er een tegenbeweging te ontstaan. Die we heel deftig ‘high trust’ noemen. Die past in de omwenteling van hiërarchie naar netwerk. Met sleutelwoorden zoals transparantie, vertrouwen en begrip. Waarbij we – heel terecht – sturen op onze eigen verantwoordelijkheid. Van die professional. En daarmee ook op aspecten als beroepseer en beroepstrots. Kijk maar naar de Belastingdienst die sinds een paar jaar succesvol slagen maakt met de implementatie van horizontaal toezicht. En daarbij gaat het om drie dingen: wederzijds vertrouwen (1), het scherper naar elkaar aangeven wat ieders verantwoordelijkheid en vrije ruimte is (2) én het vastleggen en naleven van die wederzijdse afspraken (3). Waarmee de onderlinge verhoudingen – in dit geval tussen burger of bedrijven en de overheid – ook gelijkwaardiger worden.
Iedereen die de bestseller van Matthieu Weggeman (‘Leidinggeven aan professionals: Niet doen!’) heeft gelezen kan beamen dat professionals dat veel leuker vinden. Weg dus met dat betuttelende rode potlood. Of met dat verstikkende micromanagement. Stuur me op hoofdlijnen. Binnen heldere kaders. Klinkt als het vinden van de juiste balans tussen sturing en zelforganisatie. Nieuw? Helemaal niet. Oude wijn in nieuwe zakken! Maar wel wijn die we dit jaar maar eens moeten gaan opdrinken. Niet alleen omdat die nu écht wel op dronk is, maar vooral omdat we onder druk van de huidige schaarste en krimp onze energie beter moeten besteden. Gericht op het creëren van publieke waarde. En dus niet op nieuwe fijnmazige controlemechanismen!
Vertrouwen
Eén cruciale les: als je vertrouwen wil oogsten, moet je het wel eerst gaan geven (‘wie geen vertrouwen in anderen stelt, zal ook nimmer het vertrouwen van anderen winnen’). Want die wijsheid werd > 2.500 jaar gelee al verkondigd door de Chinese filosoof Lao-Tse. En dat begint toevallig wel bij zelfvertrouwen. En laten we wel zijn: als je vertrouwen hebt, hoef je toch niet de gehele trap te zien om de eerste stap te kunnen zetten! Want een land dat sterker uit de crisis wil komen zou de uitspraak van de bekende Amerikaanse schrijfster Helen Keller moeten omarmen: ‘Optimisme is het vertrouwen dat tot presentatie leidt. Zonder hoop en zelfvertrouwen kan niets tot stand komen.’
De overheid heeft in de loop der jaren een groot oerwoud van regels ingevoerd die het werken en leven moeilijker maken dan nodig is. De tegenstrijdigheid in beleid doet daar nog een schepje bovenop, net als die opgedrongen ‘oplossingen’ die blijkbaar niets oplossen…maar juist zorgt voor nog meer problemen. De overheid is niet in staat zichzelf te beteugelen, en blijft op veel te grote voet leven door mee te doen met allerlei prestigieuze ambitieuze projecten waar men geen geld voor heeft. Met de EU-perikelen erbij zorgt het voor nog meer ellende dan nodig is. Het leven van vele mensen wordt daardoor verziekt en hun zelfredzaamheid…daar wordt langzaam maar zeker steeds opnieuw van afgenomen…middels drogredenen van een tunnelvisie’oplossing’ die men bezuinigingen noemt. Ik noem het legaal gemaakte diefstal door misleiding van onschendbare oplichters.