Bij veel burgemeesters zit de vrees voor een tweede golf van het coronavirus er goed in. Zo pleiten de burgemeesters van Amsterdam en Rotterdam voor een mondkapjesplicht. Met een verkapt welkom aan toeristen, want die inkomstenbron mag natuurlijk niet weer droogvallen.
De waarnemend burgemeester van Utrecht sprak zijn bewoners vermanend toe: ‘We zien dat het aantal besmettingen de afgelopen week is gestegen. En dat komt omdat velen van u zich niet aan de regels houden.’ Meer burgemeesters deden een oproep via video. In Noord-Brabant klonk een ware ‘wake-up call’.
Willen de inwoners wel even hun ‘gezond verstand’ gebruiken? ‘Wij hebben laten zien hoe je het coronavirus de kop in drukt. En daar komt nu de klad in. Dat is onacceptabel. Dit baart ons zorgen, want alleen samen krijgen wij corona onder controle.’
Gevoelige snaar
Het is de vraag of de burgemeesters hiermee de gevoelige snaar raken, die het gedrag van mensen echt kan veranderen. Er wordt schuld aangepraat en het gezonde verstand wordt dus aangesproken, wat dit dan ook is. Maar ze redeneren wel heel erg vanuit hun eigen bestuurlijk perspectief: rationeel, cognitief en feitelijk.
Mensen weten best dat bepaald gedrag ongewenst is, maar er naar handelen is nog iets anders. Angst om leuke dingen mis te lopen weegt snel zwaarder dan de risico’s. Zeker als je ziet dat anderen gewoon hun gang gaan. Dan regeert de sociale norm en niet de voorschrijvende norm van de burgemeesters.
Daarnaast zijn de risico’s voor velen niet direct tastbaar of, in sommige gevallen, zelfs vermeend verwaarloosbaar. Dan treedt cognitieve dissonantie op en liggen de tegenargumenten die in jouw straatje passen al snel voor het grijpen als je tóch graag op vakantie wilt of naar dat terrasje.
Ook doen de burgemeesters met hun ‘samen’ een beroep op solidariteit, waarvan het maar de vraag is of die onder hun inwoners ook zo leeft. Er zijn ook mensen die vinden dat ze al genoeg hebben bijgedragen en de versoepelingen zien als een bevrijding die ze niet zomaar loslaten.
Hoe dan wel?
Voor een liberale overheid is het uitgangspunt dat inwoners individuele keuzes kunnen maken belangrijk. Alleen wordt dit een probleem als de keuze van de ene persoon een gezondheidsrisico voor een ander oplevert. Dit wordt nog lastiger als deze risico’s niet direct zichtbaar zijn. Daarom zal de overheid toch steviger het voortouw moeten nemen.
Het past dan niet om je te verschuilen achter de ‘eigen verantwoordelijkheid’ van de inwoners, zoals de gemeente Tilburg bij de plaatselijke kermis deed toen de ‘anderhalvemeterregel’ met voeten werd getreden.
Zie de inwoners niet als één grote groep, maar zie specifieke groepen. Verplaats je in iedere groep en probeer binnen die groep de inwoners zo persoonlijk en concreet mogelijk te benaderen. Varieer hierbij ook met de specifieke vorm per doelgroep. Niet iedereen zit op social media.
Handelingsperspectief
Bied ook een handelingsperspectief. Laat inwoners zien wat hen kan overkomen en hoe ze dit kunnen voorkomen. Maak verspreiding van de boodschap gemakkelijk door bijvoorbeeld iets aan te leveren dat kan worden opgeplakt, verstuurd of gedeeld.
En zet influencers in, niet alleen de YouTube- of Instagram-sterren, maar ook mensen in de gemeente die bepaalde groepen aanspreken zoals een nachtburgemeester, een stadsdichter of een geestelijke. Breng de boodschap positief door aan te geven wat wél kan.
Gedragsverandering
Het gaat namelijk om gedragsverandering en veel mensen zijn dan niet erg ontvankelijk voor negatieve boodschappen. Zeker als dat hun plezier in de weg staat en zij toch al het gevoel hebben dat juist dat plezier wordt afgepakt.
Breng liever persoonlijke verhalen dan statistieken. En tot slot, hou het klein, dichtbij en tastbaar. Dat laatste kan bijvoorbeeld door cirkels op de grond te zetten bij bijeenkomsten, door veel opvallende plaatsen te creëren om de handen te wassen, en door ludieke routemarkering.
Eric Leltz schreef het boek ‘Organisaties in transitie’, verzorgt lezingen over de transitie en geluk, en was 8 jaar fractievoorzitter voor GroenLinks in Ede.
In de buitenlucht is de kans op besmetting maar 0,05%. De Dam demonstratie heeft dat bevestigd…….de enige Corona patiënt die er was heeft aldaar niemand besmet. Burgemeesters zouden er daarom goed aan doen om de 1,5 meter in de openbare ruimte los te laten en alle handhavingscapaciteit in te zetten op besloten ruimtes. Dat is uitlegbaar en ( langere tijd) houdbaar voor iedereen en ook handhaafbaar.