Onze gemeenten tellen bij elkaar maar liefst 18 miljoen inwoners, bijna. Deze miljoenen mensen willen veel werk niet doen, schijnt. We zijn te verwend om voor onszelf te zorgen. Er moeten andere mensen bij, mensen die wél willen werken voor ons. Een bijzonder beeld!
Met de digitalisering en een groot deel van werkend Nederland dat met pensioen gaat, is het wellicht de hoogste tijd om eens te kijken hoe we de banen en beloningen precies organiseren. De afgelopen jaren is veel werk verdwenen. Bij de overheid en gemeenten is ook het beloningssysteem mogelijk aan revisie toe.
Kijk eens hoe het kan dat functies niet of moeilijk in te vullen zijn, terwijl er echt wel voldoende mensen in ons land zijn om al het werk te verzetten dat nodig is.
Voldoening voor de mens
Wat wil ieder mens? Niet alleen geld verdienen, zoals ik onder raadsleden soms hoor. Iedereen wil zich vooral gewaardeerd voelen – en het werk mag daarbij ‘lucht’ bevatten, lucht om überhaupt te kunnen ademen.
Lucht is tijd om koffie te drinken of een praatje te maken onder werktijd. Lucht is vooral: tijd om te kunnen overdenken waar je mee bezig bent. Denken over het werk zelf. Kan het wellicht anders, al dan niet beter? En geeft het werk voldoening? Van voldoening krijgt iedereen energie en dat maakt het werk vooral bevredigend.
Is die ruimte er om rustig na te denken en te overleggen met collega’s? Of bestaat het werk vooral uit bezig zijn met systemen, alsof je achter de lopende band staat? Inspireert het werk? Of slaan alle taken je hersens dood en loopt je energie vooral weg?
Doorgeslagen systeemdenken
Je hoort veel over banen waarin iedereen maar bezig is met controle, regeltjes en rapporten. Niet zozeer met inhoud. Het werken mag niet meer leuk of plezierig zijn, lijkt het wel. De mens lijkt dan gedegradeerd tot een soort robot, want vooral druk met het vullen van systemen.
Systemen die de uitkomst bepalen op basis van algoritmen. De mens is voor deze systemen een object. In de zorg staat de hoeveelheid minuten die je aan iemand besteedt voorop; niet wat de mens in kwestie nodig heeft.
Mensonvriendelijk
Zo min mogelijk mensen en zoveel mogelijk systemen, daar is onze huidige economie op gebaseerd, net als de besturende overheid op alle lagen. Hoewel al geconstateerd is dat de gevolgen hiervan zeker niet altijd mensvriendelijk zijn, lijken we hiervoor blind en blijven we doorgaan op deze onzalige weg.
Natuurlijk hebben we, juist ook bij gemeenten, al grote voordelen ervaren van allerlei systemen. Alleen, we zien de nadelen nu steeds vaker doorschieten. In de economie, net als in de natuur, heeft alles een fase van groei, bloei en verval. Zijn we over de bloeiperiode heen en openbaart het verval zich?
Energietoeslag
Is een voorbeeld van dit verval ook de inzet van vrijwilligers waar eigenlijk ambtenaren horen te staan? Zoals bij het assisteren van inwoners die energietoeslag aanvragen. De eigen ambtenaar zo min mogelijk ‘belasten’ met de inwoner. Om die ambtenaar vooral in te zetten voor de systemen die een routineklus doen.
Gemeenten, acteer
Gaan we hier als gemeenten wat aan doen, en bij onszelf beginnen? Laten we het werk weer menselijk maken. En ondanks of juist vanwege de financiële problemen, zorgen dat we de menselijke krachten inzetten voor werk dat voldoening geeft én fatsoenlijke beloningen.
Stellen we de mens, onze inwoners en ambtenaren, weer voorop en stoppen we met het doorgeslagen systeemdenken en oneigenlijk inzetten van ‘gratis’ werk?
Aan het getal van 18 miljoen mensen zal het in elk geval niet liggen: we zijn echt met genoeg arbeidskrachten in dit land, daarover geen zorgen.
Els Boers is interim-griffier en adviseur voor lokaal bestuur. Ze schreef onder meer De Gemeentewet in eenvoudig Nederlands.
Ik denk dat we een systeem moeten bedenken om te monitoren waar het mis gaat, zodat we daar een versnellerteam op kunnen zetten dat gestructureerd en systematisch de overbodige regels gaat schrappen.
Grapje.
Je hebt volkomen gelijk. Al meer dan dertig jaar (ik word oud) hoor ik klachten over toenemende regeldruk. En toch is elke nieuwe wet weer dikker dan de vorige en wordt er elke week wel weer ergens een nieuwe regel of een nieuw systeem bedacht dat “handig” is en vooral tijd beweert te besparen.
Els Boers slaat de spijker op de kop. Feitelijk valt er weinig anders toe te voegen aan haar verhaal dan: Beste beleidsmakers, aan u de taak om hier iets aan te doen. En niet de la open te trekken en dit weg te moffelen. Dit zou een prachtig begin zijn van het oplossen van veel problemen, inclusief het woningtekort.