De wijze waarop burgemeester Halsema van Amsterdam is becommentarieerd door leden van de Tweede Kamer past volgens burgemeesters, gemeenten en het Veiligheidsberaad niet in ons democratisch bestel. ‘Dit ondermijnt de positie van de lokale bestuurders, die juist in deze pandemie een cruciale rol hebben.’
Dat stellen voorzitters Jan van Zanen (Vereniging van Nederlandse Gemeenten), Liesbeth Spies (Genootschap van Burgemeesters) en Hubert Bruls (Veiligheidsberaad) woensdag in een opiniestuk in de Volkskrant. De Nederlandse burgemeesters zijn ‘zeer ontstemd over de wijze waarop de Tweede Kamer commentaar levert op hun collega’.
Onderwerp van gesprek
De afgelopen dagen was de rol van Halsema als burgemeester en voorzitter van de Veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland onderwerp van gesprek in de Kamer, na de demonstratie vorige week maandag op de Dam tegen racisme en politiegeweld. De betoging trok veel meer deelnemers dan verwacht, het aantal liep mogelijk op tot meer dan 10.000 demonstranten. Die konden zich niet houden aan de coronamaatregel van 1,5 meter afstand.
Halsema greep niet in vanwege het grote belang van het recht op demonstreren, omdat politie-ingrijpen de gemoederen wellicht nog meer zou hebben verhit, en omdat er geweld aan te pas zou moeten komen. Ook was ze, aldus haar eigen verklaring, verrast door de mensenzee.
Onderzoek
Halsema kwam verder in het nauw toen een WhatsApp-conversatie tussen haar en justitieminister Grapperhaus openbaar werd gemaakt. De burgemeester zei dat de beslissing om niet in te grijpen was afgestemd met Grapperhaus, die begrip toonde maar niet wilde beamen dat hij ‘ruggespraak’ met haar over de situatie had. Dinsdag kondigde Halsema aan een onafhankelijk onderzoek in te stellen naar de gang van zaken rond de demonstratie.
Kabinet
Behalve dat de rol van Halsema onderwerp van gesprek was in de Kamer, is ook het kabinet verzocht verantwoording af te leggen, geven de voorzitters aan. ‘Dit heeft zelfs geleid tot een motie, waarin de regering wordt opgeroepen in overleg te treden met de veiligheidsregio Amsterdam-Amstelland om na hoor en wederhoor vast te stellen welke maatregelen genomen moeten worden om herhaling te voorkomen. Ook wordt gesteld dat bezien moet worden of het gewenst is om te komen tot een andere voorzitter van deze Veiligheidsregio.’
Weinig respect
Een burgemeester op dergelijke wijze de maat nemen, getuigt volgens de voorzitters van weinig respect van de Kamer. ‘Zonder kennis van de feiten en zonder dat zij zich kan verdedigen. Dat vinden wij onbehoorlijk.’ Het is niet aan de Tweede Kamer om te oordelen over het optreden van een burgemeester of voorzitter van een Veiligheidsregio in een lokale of regionale situatie, aldus de voorzitters. ‘In ons bestel legt een burgemeester verantwoording af aan de gemeenteraad en een voorzitter van een Veiligheidsregio in een crisissituatie aan alle gemeenteraden van de inliggende gemeenten van de betreffende veiligheidsregio.’
Gepolitiseerd
Doordat parlementariërs zich negatief hebben uitgelaten over het optreden en functioneren van Halsema, heeft dit het beeld van de situatie in Amsterdam gepolitiseerd voordat het debat in de gemeenteraad heeft plaatsgevonden, stellen de drie. ‘Dit ondermijnt de positie van de lokale bestuurders, die juist in deze pandemie een cruciale rol hebben.’
Debat
Woensdagmiddag moet de Amsterdamse burgemeester zich tijdens een raadsdebat verantwoorden voor haar optreden. De lokale oppositiepartijen VVD, Forum voor Democratie, CDA en Partij van de Ouderen willen Halsema stevig aan de tand voelen en hebben een hele reeks vragen voor haar opgesteld. De VVD noemde een motie van wantrouwen al ‘onontkoombaar’.
Tientallen, mogelijk honderden, mensen zijn van plan mee te doen aan een applausactie voor de Stopera om Halsema te steunen bij aanvang van het raadsdebat.
Update na debat:
Halsema heeft het spoeddebat over de demonstratie zoals verwacht overleefd. Ze kreeg een urenlang vragenvuur voor de kiezen, maar de motie van wantrouwen die werd ingediend door de VVD en steun kreeg van Forum voor Democratie en de Partij van de Ouderen behaalde geen meerderheid.
De burgemeester gaf toe dat er een ‘grote inschattingsfout’ is gemaakt over de opkomst bij het protest. ‘Ik ben ten volle verantwoordelijk en betreur het dat dit heeft kunnen gebeuren.’ Halsema sprak haar ongenoegen uit over het feit dat de motie al was aangekondigd voordat ze tekst en uitleg had kunnen geven over het verloop. Ze had de coalitiepartijen, die eveneens kritische vragen stelden, achter zich.
Denken die benoemde regentjes nu echt dat de wet er niet speciaal voor hun is, dat zij er boven staan? Werkelijk? Misschien moeten we inderdaad maar burgemeesters kunnen kiezen, raken we in elk geval verlost van dit soort burgemeester.