Stemmen zonder belemmeringen: het gaat nog niet overal goed, zo bleek bij de afgelopen verkiezingen. Maar opstekers waren er ook en de weg omhoog is gevonden.
De verkiezingen van dit jaar liggen alweer even achter ons. Tijd voor een moment van reflectie. En wel op het gebied van toegankelijke stembureaus. Om de feiten meteen maar onder ogen te zien: het gaat nog niet op alle plekken even goed. Zo meldde het College voor de Rechten van de Mens recent dat bij de afgelopen verkiezingen in maart en mei zo’n 258 meldingen binnenkwamen over een gebrekkige toegankelijkheid van het stemmen, afkomstig van kiezers met een lichamelijke, visuele, verstandelijke of psychische beperking.
Hulp in het stemhokje
Ruim een kwart van die meldingen gaat over hulp in het stemhokje voor mensen met een beperking. Wat het College voor de Rechten van de Mens betreft is dat ook meteen het meest zorgelijke knelpunt, zo blijkt uit een brief aan minister Ollongren (BZK). Wie een lichamelijke beperking heeft, heeft het recht om geholpen te worden in het stemhokje door een persoon naar keuze. Dat is geregeld in de Kieswet en het VN-verdrag Handicap. De aan te wijzen hulp kan een begeleider zijn, maar ook een lid van het stembureau.
Niet alle leden van de bureaus bleken daarvan op de hoogte. Zo ging het op een stembureau in de gemeente Steenwijkerland mis, schrijft de NOS. Een blinde inwoonster trof bij de Provinciale Statenverkiezingen een slecht geïnformeerde stembureaumedewerker die haar en haar man aansprak toen ze gezamenlijk het hokje uitkwamen. Een kleine vete ontstond, de vrouw maakte hier een officiële melding van, met als afloop een bos bloemen en excuus van de gemeente.
Toegankelijk stemlokaal
Ook over de toegankelijkheid van de stemlokalen kwamen verschillende meldingen binnen. Waar voorheen 25 procent volledig toegankelijk moest zijn, dienen mensen met een lichamelijke beperking nu overal terecht te kunnen. ‘Stembureaus lijken dit jaar fysiek beter toegankelijk te zijn dankzij de wijziging van de Kieswet,’ aldus het College. Maar een werkelijk 100 procent toegankelijk stemlokaal blijft dus lastig, zo blijkt. Meldingen kwamen bijvoorbeeld over problemen bij het betreden van de locaties door drempels, trappen, deuren en smalle doorgangen.
Eerder bleek in Utrecht ook dat de stemlokalen nog niet volledig toegankelijk zijn, ondanks inspanningen van de gemeente. De route bij veel lokalen was bijvoorbeeld niet niet duidelijk genoeg. Ook hier vormde de entree soms een obstakel door te hoge drempels, en er was op sommige plekken sprake van te zware deurdrangers en te smalle deuren. Eenmaal binnen waren er hoge drempels, tussendeuren die niet ver genoeg open stonden en loszittende vloerbescherming. Relatief eenvoudige en goedkope maatregelen zouden er volgens de rekenkamer voor zorgen dat een groot aantal stemlokalen toch voldoet.
Positieve meldingen
Van de binnengekomen meldingen tijdens de Provinciale Statenverkiezingen in maart was een op de tien (van 188 meldingen in totaal) trouwens positief. ‘Meer dan bij meldpunten rond verkiezingen in voorgaande jaren,’ zo meldt het college.
Deze opstekers hadden vooral betrekking op de fysieke toegankelijkheid van het stemlokaal. Diverse melders, meestal met mobiliteitsbeperking of slechtziend, beschrijven hoe zij deze keer zonder problemen het stemlokaal konden betreden en hun stem uitbrengen. Daarbij klonk vooral waardering voor verstelbare, verlaagde en verbrede tafels in het stemhokje. ‘De mensen in het stemlokaal verlaagden het stemhokje, zodat ik gewoon in mijn rolstoel kon blijven zitten. Top geregeld, zij verdienen complimenten,’ aldus een melder.
Ook over het eerder genoemde onderwerp, assistentie in het stemhokje, werden positieve meldingen gedaan. Een aantal melders geeft aan vriendelijk te woord te zijn gestaan of geassisteerd door stembureaumedewerkers in het stemhokje. De waarheid gebiedt hier wel te zeggen dat over beide deelonderwerpen veel meer negatieve dan positieve meldingen zijn ontvangen.
Overigens waren bijna alle melders die verwijzen naar de pilots met het gebruik van de stem-mal van de Oogvereniging hier positief over. Een enkele melder betreurt het dat stemmen in de eigen gemeente hiermee nog niet mogelijk is, en voor een ander is dit hulpmiddel niet toereikend.
Evaluatie
Volledige toegankelijkheid is in de praktijk nog geen feit, zo bevestigt de evaluatie die minister Ollongron liet uitvoeren. Dat de situatie verbetert, wordt hierin ook vastgesteld. Volgens Ollongren is er wel een verschil tussen de evaluatie van gemeenten en die van het adviesbureau dat zij in de arm nam.
‘Uit het rapport van PBT Consult kan worden geconcludeerd dat de norm van 100 procent volledig toegankelijke stemlokalen bij lange na niet wordt gehaald.’ Volgens de inschatting van gemeenten zelf was al 88 procent van de stembureaus volledig toegankelijk voor mindervaliden. Het onderzoek door PBT, een steekproef waarbij 28 gemeenten langs de checklist ‘toegankelijkheid stemlokalen’ werden gelegd, geeft inderdaad een ander beeld. Volgens deze meting zou slechts de helft van de lokalen in orde zijn.
De evaluatie door het bureau wijst uit dat er nog veel relatief eenvoudige en goedkope maatregelen te treffen zijn. Voorbeelden die worden genoemd, zijn: tijdelijke voorzieningen om hoogte te overbruggen, goede bewegwijzering, het zichtbaar neerleggen van de leesloep en het plaatsen van voldoende stoelen met armleuningen. ‘In de instructie van stembureauleden is het van groot belang hier extra aandacht voor te hebben,’ schrijft de minister.
Op de agenda
Hoe ziet de weg naar toegankelijke stembureaus er nu uit? Het College voor de Rechten van de Mens benadrukt het belang van goede voorlichting omtrent hulp in het stemhokje. ‘Gemeenten zijn weliswaar zelf belast met het instrueren van stembureauvrijwilligers, maar zij moeten ondersteuning ontvangen om in ieder stemlokaal van het land optimale toegankelijkheid te kunnen waarborgen.’ Ollongren neemt dit mee in de opvolging van een onderzoek naar de kennis en vaardigheden van stembureauleden.
Verder wil de minister de checklist Toegankelijkheid stemlokalen herzien. ‘Ik wil door onafhankelijke deskundigen een review laten doen naar de checklist met als doel met aanbevelingen te komen die de praktische toepasbaarheid en toegankelijkheid verhogen.’
Daarnaast wordt er bij de eerstvolgende verkiezingen, in 2021, geëxperimenteerd met een nieuw stembiljet. Het formulier was ook dit jaar weer onderwerp van kritiek: te groot, onhandig en ontoegankelijk. Ook wil het ministerie in 2021 starten met het experiment early voting. Dit maakt maatwerk mogelijk voor kiezers met een beperking. Daarbij kan een dag voor de daadwerkelijke verkiezing gestemd worden in een rustigere omgeving, eventueel met extra ondersteuning.
Geef een reactie