Een andere opzet van het Gemeentefonds, de belangrijkste inkomstenbron voor lokale overheden, ‘biedt geen oplossing voor de structurele onevenwichtigheid in de bestuurlijke en financiële verhoudingen tussen het Rijk en de gemeenten’. De bekostiging van het sociaal domein verdient bovendien een ‘pas op de plaats’.
Dat stelt de Raad voor het Openbaar Bestuur in een advies aan minister Ollongren van Binnenlandse Zaken. Zij wil in 2021 de verdeling van de rijksmiddelen op de schop nemen. Deels steunt de raad dat, maar niet voor het terrein waar de problemen nu het grootst zijn. ‘Voordat ten aanzien van het sociaal domein verdergaande stappen worden gezet, acht de raad het van belang even een pas op de plaats te maken: blijven we vasthouden aan de gedachte achter decentralisatie?’
Regelzucht duurt voort
Die vraag komt niet uit de lucht vallen. De raad plaatste onlangs nog kritische kanttekeningen bij de decentralisaties, zoals de aanhoudende neiging vanuit Den Haag om een sturende rol te spelen. Dat staat op gespannen voet met het voornemen om de rijksbijdrage voor deze taken onherkenbaar te laten opgaan in de algemene uitkering. Die is namelijk bedoeld voor taken waarbij gemeenten relatief grote beleidsvrijheid hebben. Maar de ROB betwijfelt of de regelzucht zal afnemen.
‘De druk vanuit het Rijk om met aanvullende en beperkende regelgeving te komen op het sociaal domein is nog niet geluwd, zie onder andere het abonnementstarief,’ merken de adviseurs op. Dat maakt de timing slecht om nu al te stoppen met het oormerken van middelen. ‘Het risico bestaat anders dat gemeenten genoodzaakt zijn te bezuinigen op die terreinen waar ze een relatief grote beleidsvrijheid genieten. Daarmee komt de vrijheid indirect verder onder druk te staan.’
Hiërarchische verhouding
De herijking van het Gemeentefonds gaat hoe dan ook niet de wezenlijke problemen oplossen, denkt de raad. De vaak nog hiërarchische verhouding tussen Rijk en gemeenten zit dieper geworteld. Dat moet veranderen, gelet op de gewenste samenwerking tussen overheden op allerlei terreinen. De raad pleit bijvoorbeeld voor extra mogelijkheden om lokale belastingen te heffen. Ook zouden gemeenten niet langer automatisch moeten worden gekort als het Rijk minder geld uitgeeft dan begroot, zoals nu het geval is.
Geef een reactie