Tijdens het project ‘Heel Heerlen Graaft!’ zijn 150 inwoners samen met archeologen op zoek gegaan naar Romeinse resten in achtertuinen. Het idee was om zo meer zicht te krijgen op de Romeinse geschiedenis van de stad. Deze archeologische burgerparticipatie zorgde voor verschillende nieuwe inzichten.
De gemeente Heerlen rolde het project Heel Heerlen Graaft! in 2023 uit. Tijdens de Grote Graafdagen op 9 en 10 september zijn er in 25 tuinen en in de openbare ruimte proefputjes van 1 m² gegraven. Inwoners zochten onder begeleiding van een professionele archeoloog naar voorwerpen en sporen uit de tijd van de Romeinen. Veel van de vondsten zijn daarna in een expositie tentoongesteld. Het doel van de graafdagen was om het Romeinse verleden en het Heerlen van vroeger beter in kaart te brengen.
Citizen science
Het betrekken van burgers bij wetenschap zoals dat bij Heel Heerlen Graaft! gebeurde, wordt citizen science of burgerwetenschap genoemd. Dat heeft meerwaarde voor wetenschappelijk onderzoek, omdat onderzoekers zo toegang krijgen tot lokale kennis. Deze archeologische burgerparticipatie heeft echter ook meerwaarde voor de gemeente. Gemeente.nu sprak hierover met stadsarcheoloog Hilde Vanneste.
‘Beleidsmatig interessant’
‘Heel Heerlen Graaft! had bij de start verschillende doelen voor ogen. ‘Zo kom je door samen te werken met inwoners van een gemeente als onderzoekers bijvoorbeeld meer te weten over de identiteit of woonomgeving van een bepaald gebied,’ vertelt Vanneste. De twee graafdagen in Heerlen leverden zo’n 8551 vondsten op. ‘We weten nu waar we nog archeologische vondsten of vindplaatsen kunnen verwachten en waar we in de toekomst geen bodemonderzoek meer hoeven te doen. Dat is beleidsmatig heel interessant.’ Daarnaast vergroot de gemeente volgens haar zo ook het maatschappelijk draagvlak. ‘Je verbindt inwoners met hun verleden en zorgt voor bewustwording over historische erfgoed.’
‘Vierkante-metervriendschappen’
Een niet onbelangrijk neveneffect is dat samen naar schatten graven ook de sociale cohesie vergroot tussen mensen onderling. ‘De reacties van de deelnemers waren geweldig. Sommigen vonden het echt een feestje, mensen die hun deur, of tuin eigenlijk, open zetten voor vreemden. Er ontstonden allerlei ‘vierkante-metervriendschappen’ tussen de mensen die samen groeven aan een put. Mooi om te zien.’
Van vondst tot vitrine betrokken
Het project was afgebakend maar veel omvattend. Vanneste: ‘Het bijzondere aan dit project is dat we inwoners bewust hebben meegenomen in het traject, van vondst tot vitrine.’ Daarvoor zijn meetings gehouden, lezingen, een kick-off bijeenkomst, een schooldag waarbij kinderen konden graven, wandelingen langs de putten, twee graafdagen, een expositie met de vondsten en een terugkomdag op 1 maart 2024. Daar wordt het boek over het project uitgereikt. Het was wel een heel vol programma volgens de stadsarcheoloog. ‘Volgende keer doen we het minder uitgebreid, iets afschalen kan wel.’
Flyers uitdelen
Hoe mobiliseer je nu zoveel inwoners? ‘Ten eerste hadden we een goede projectleiding en een strak programma. Daarnaast hebben we intensief samengewerkt met de afdeling communicatie en hadden een duidelijke strategie en een uitgebreide campagne. We hebben inwoners vooral bereikt door herhaaldelijk te communiceren, hen mee te nemen in het verhaal. Zowel op social media, in onze online nieuwsbrief als in de Stadskrant die huis-aan-huis wordt verspreid.’ Verder is er een team van mensen de wijken ingegaan met een ‘Heel Heerlen Graaft!’ hesje aan om ’tuintjes te werven’. ‘We zijn zelfs een keer naar een buurtbarbecue geweest. Een arbeidsintensief project, maar het leverde wel wat op.’
Kistjes met veldwerkmateriaal
Het project werd met verschillende partners uitgerold. Constructing the Limes, de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO), het Thermenmuseum, Restaura, De Vondst, LGOG en vrijwilligers deden allemaal mee. Het project werd gefinancierd door NWO en de gemeente Heerlen. Goedkoop was het project niet. ‘Gelukkig kan de opgebouwde kennis ingezet worden in toekomstige projecten, binnen of buiten de gemeente. Zo hebben we bijvoorbeeld 25 kistjes laten maken voor al het kleine veldwerkmateriaal. Met daarin een troffel, vondstzakken, duimstok met een schop, spade en emmer erbij, de praktische tools voor het graafwerk. Als andere gemeenten zo’n project willen uitrollen, kunnen ze deze kistjes altijd lenen bij gemeente Heerlen.’
‘Doe het goed of doe het niet’
Al met al een succesvol project, zo besluit de stadsarcheologe. ‘Als je dit gaat doen als gemeente moet je het vooral goed voorbereiden, een duidelijke doelstelling hebben waarom je het doet, het gebied afbakenen en er tijd voor vrijmaken.’ Een gedegen projectleider is daarbij onmisbaar. ‘Als je het doet, doe het dan goed.’
Geef een reactie