Op Gemeente.nu sprak Abvakabo-voorman Ruud Kuin zich onlangs uit tegen afspraken over arbeidsvoorwaarden van gemeenten met hun eigen ambtenaren, maar het is juist goed om zulke afspraken te maken. Zelfs met individuele medewerkers.
– OPINIE – Henk Strating en Aukje Nauta
Het zijn win-win-win deals. Afspraken over arbeidsvoorwaarden met individuele medewerkers kunnen gemaakt worden in zogeheten i-deals. Dat zijn vrijwillige, op de persoon toegesneden afspraken. Individuele medewerkers onderhandelen er over met hun leidinggevende. Ze variëren in reikwijdte van een enkel aspect (bijvoorbeeld afwijkende werktijden) tot de complete arbeidsrelatie (bijvoorbeeld een unieke functie met ongebruikelijke werktijden en –plaatsen en speciale targets en daaraan gekoppelde beloning).
I-deals bieden voordelen voor de medewerker en de werkgever. Anders komt de i-deal niet tot stand. Maar een goede i-deal heeft voordelen voor de hele werkorganisatie en wordt door collega’s geaccepteerd. Het is zelfs een win-win-win deal die zich onderscheidt van schimmige deals, waarvan anderen geen weet mogen hebben.
Kaders in plaats van regels
I-deals worden nog niet in cao’s geregeld. Dat zou wel kunnen als cao-partijen hun angst dat i-deals de cao bedreigen afleggen. Cao-partijen kunnen juist als regisseurs van i-deals afspraken in de cao maken die i-deals stimuleren, reguleren en verankeren, met oog voor de belangen van alle betrokkenen. In de cao kunnen bijvoorbeeld procedureafspraken worden vastgelegd voor een goede i-deal.
Een fraai voorbeeld daarvan is het principeakkoord voor de cao ING Verzekeren. Daarin staat: “De cao-afspraken geven de kaders waarbinnen medewerker en manager invulling geven aan de volwaardige arbeidsrelatie”. Op deze manier geven cao-partijen expliciet aan dat, maar niet precies hoe medewerkers individueel vorm kunnen geven aan hun arbeidsrelatie en arbeidsvoorwaarden.
Van cao naar ciao
Cao-partijen kunnen nog verder gaan. Zij kunnen in de cao vastleggen dat medewerkers het recht hebben om een voorstel voor een i-deal te doen en daarover met de leidinggevende te onderhandelen. Verschillen van mening over een i-deal kunnen op een in de cao afgesproken wijze opgelost worden, bijvoorbeeld door inschakeling van een mediator.
Het spreekt voor zich dat i-deals het meest gestimuleerd worden door ruimte te geven voor afwijkingen van bestaande cao-bepalingen. Om te voorkomen dat ook van de cao afgeweken wordt door medewerkers die (nog) geen i-deal hebben kan worden afgesproken dat uitsluitend in een i-deal die volgens de in de cao opgenomen procedure en voorschriften tot stand is gekomen van de cao kan worden afgeweken. Cao-partijen in de cao afspreken over welke onderwerpen wel en geen i-deals gemaakt kunnen worden.
Misschien lenen sommige onderdelen van de cao zich er meer voor dan andere of wordt gekozen voor de weg van de geleidelijkheid. Op deze wijze kan de cao zich ontwikkelen tot een ciao, waarbij de i staat voor de mogelijkheid van individuele afspraken binnen het kader van de cao.
Behoefte
Uit onderzoek van Hay Group in 2010 onder 100 hr-functionarissen van grotere bedrijven in Nederland blijkt dat veel bedrijven behoefte hebben aan differentiatie van arbeidsvoorwaarden. Nederlandse bedrijven neigen steeds vaker naar het belonen van medewerkers volgens het Angelsaksische model, waar meer nadruk ligt op het individu en het belonen van zijn of haar specifieke competenties en prestaties.
De hr-functionarissen die aan het onderzoek deelnamen menen dat werkgevers die vasthouden aan het beginsel ‘gelijke monniken, gelijke kappen’, dat aan de basis van veel cao’s ligt, het steeds moeilijker zullen krijgen om goed personeel te vinden. I-deals binnen het kader van de cao bieden de mogelijkheid aan die behoefte tegemoet te komen met behoud van die cao. De daarmee gepaard gaande verschuiving van collectieve naar individuele afspraken kan ook jongere medewerkers aanspreken.
Gemeenten?
Dit pleidooi kan mogelijk wel een bijdrage leveren aan de verdere vernieuwing van de cao voor gemeenteambtenaren. Op de website van CNV Publieke Zaak valt te lezen: “De gemeentelijke sector staat voor grote uitdagingen, met name op personeelsgebied. Als gevolg van de verschillende bezuinigingsoperaties lijkt er op korte termijn een overschot aan mensen en op langere termijn een enorm tekort. Om de bezuinigingen op de gemeentelijke sector op te kunnen vangen én de sector ook in de toekomst aantrekkelijk te houden voor (nieuwe) werknemers, maken de bonden en het College van Arbeidszaken van de VNG afspraken in een ‘sociale leidraad.”
I-deals zouden daarbij betrokken kunnen worden. Het is te hopen dat de impasse in de cao-onderhandelingen dit niet lang in de weg staat!
Als men zich er maar van bewust is, dat m??r afspreken dan in de CAO staat, mag. Minder niet. En dat was dus altijd al mogelijk. Om dit nu ineens “i-deals” te noemen, alsof er heel iets nieuws aan de hand is ….
I-deals zijn een mooi idee, maar slechts beperkt toepasbaar.
Want dit is vooral voor de hoger opgeleiden een mooi systeem om iets extra’s van je werkgever te krijgen. Hoger opgeleiden hebben het overzicht en inzicht in wat dan mogelijk is, en zitten waarschijnlijk op een functie die uniek genoeg is dat je een onderhandelingspositie hebt.
Ben je lager opgeleid, wat valt er dan te ‘i-dealen’? Extra salaris? Je hoeft alleen maar naar de schoonmakers te kijken om te weten wat daar van terecht komt. Dan maar extra scholing? Vraag is dan of je er wat mee opschiet.
Bovendien zit er het risico van willekeur aan i-deals. Twee mensen die precies hetzelfde werk doen, krijgen opeens een verschillende beloning. Puur omdat de een een grote mond heeft en een i-deal er uit sleept, of omdat de baas de een wel een i-deal gunt en de ander niet.
Daarmee wil ik niet ontkennen dat je mensen die beter presteren in dezelfde functie best iets extra’s mag geven. Maar doe het dan op basis van resultaten (meetbaar) in plaats van via i-deals (niet openbaar en niet meetbaar).
Bovendien vrees ik voor de sfeer op de werkvloer. Een cao zorgt voor gelijkheid, en hoe lullig dat ook klinkt, mensen hechten er waarde aan dat je collega niet al te ver van jou af staat qua beloning. Presteert hij, best, geef ‘m een bonus voor die moeilijke klus die hij geklaard heeft. Maar heeft hij het beter door een i-deal, dan krijg je geheid scheve ogen.
En het sociale idee dat uit een cao spreekt, dat iedereen recht heeft op (ruwweg) dezelfde beloning, is een goed streven. De samenleving werkt bij gratie van afspraken waar iedereen zich (min of meer) aan houdt, en de cao is daar een essentieel onderdeel van gebleken.
Als je dan toch i-deals zou willen, zorg dan voor een goed cao waarop de i-deals een aanvulling zouden kunnen zijn. En beperk de rijkweidte van i-deals, zodat je geen gedoe krijgt over een manager die een dikke leasebak krijgt dankzij zijn i-deal en de baliemedewerker een cursusje krijgt aangeboden. Anders voorspel ik dat de i-deal een kort leven is beschoren.
Leidinggevenden hebben over het algemeen niet het niveau om het maken van dit soort afspraken aan hen over te kunnen laten.
Niks ervan bezuinigen, alles gaat de koelkast in en terecht. Daarnaast kunnen ambtenaren zelf ook bezuinigen door die exclusieve bijbaantjes op te zeggen of de ZZP functies die men gedoogd bij vele gemeenten of zelfs aan lagere ambtenaren hebben gekoppeld. Het stopzetten van deze onderhave belangen is weer goed voor de werkgelegenheid.
Stop de bijbaan terreur nu.
V??r het bestaan van vakbonden waren er I- deals.
Ideaal voor werkgevers.
Gelukkig ontstonden toen vakbonden.
Want samen zijn wij zij sterk.
Meegaan met I deals betekent op termijn het breken van de vakbonden.
Wie wil daar nu aan meedoen?