Opinie De Nieuwe Leider: wie durft?

De snel veranderende wereld van nu vraagt ook binnen overheden om een nieuwe manier van leiding geven. Deze tijd vraagt om tweebenig leiderschap, maar wie kan dat aan?

Column
– Lennert Middelkoop & Hans Bossert
Tweebenig, samenwerkend, omgevings- en contextbewust. Over grenzen kijkend, inspirerend en verbindend. De vele betrokken partijen stimulerend om gezamenlijk maatschappelijke meerwaarde te creëren. Zet je zelf al je ‘best foot forward’? Durf je mee te veranderen?

Overheden komen we in alle lagen van de samenleving tegen. Dat maakt dat zij samenwerking op alle niveaus kunnen bevorderen, maar ook verhinderen en vertragen. Ook de overheid moet zich dus aanpassen om nieuwe samenwerkingen mogelijk te maken dan wel daaraan mee te doen. Ook de overheid verkeert echter momenteel in een existentiële crisis en dat brengt een risico met zich mee. Onder druk van dramatische financiële meerjarenperspectieven kan dit tot introspectieve processen als reorganisaties en kreten als ‘de terugtredende overheid’ leiden. Als dit terugtreden doorslaat in een afwezige overheid, ontstaat een échte crisis. In alle lagen van de samenleving worden dan kansen om de crisis om te buigen tot iets nieuws verspeeld.

Een betrokken overheid is daarom essentieel. Maar dan wel een overheid die over haar eigen kaders heen kijkt.

Wederzijds afhankelijk
Het feit dat geen enkele organisatie, ook de overheid niet, in de huidige tijd in staat is met alleen de eigen middelen invulling te geven aan duurzame economische ontwikkeling, maakt het noodzakelijk samen te werken. Om netwerken van actoren te creëren die tezamen in staat zijn mensen en middelen te mobiliseren. En daarmee wederzijds van elkaar afhankelijk zijn om hun doelstellingen te realiseren. Dit vergt het soort leiderschap dat niet uitgaat van ‘kennis en snel geld is macht’, maar van ‘kennis delen’, ‘verbindingen zoeken’ en ‘investeren op de lange(re) termijn’. Leiderschap dat verbinding kan leggen tussen de ene en de andere wereld: tussen de maatschappelijke behoefte en de noodzaak economisch rendement te halen.

Op twee benen tegelijk
Het doel van samenwerken is tweeledig. Enerzijds is er de noodzaak van een goede inhoudelijke en maatschappelijke sturing. Anderzijds is er een transparante sturing nodig van de financiële middelen en het proces dat hieraan ten grondslag ligt. Maar wat is dan effectief leiderschap en management in de toekomst? Er is een leiderschapsvorm ontwikkeld op basis van samenwerkingsverbanden in de praktijk, het zogeheten tweebenig leiderschap. Daarin wordt uitgegaan van twee invalshoeken: de economische omgeving (daar waar wordt gewerkt aan de financieel-economische resultaten) en de context van strategie en maatschappelijke waarden (de waarden die de organisatie vertegenwoordigd en de strategie die het hanteert om deze te realiseren).

Belangrijk is met ieder ‘been’ in een andere wereld te kunnen staan. Zo verkrijg je sneller een beter overzicht van wat er speelt, zie je eerder kansrijke initiatieven en samenwerkingspartners en kun je best practices delen. Door op een juiste manier op beide benen te balanceren, kies je de optimale mix en creëer je meerwaarde.

Er is een grote behoefte aan leiders die beseffen dat het huidige maatschappelijke systeem op alle niveaus te zeer verkaveld is. En die weten dat er geen tijd is om met schone lei een veel flexibeler systeem neer te gaan zetten. Die los van de bestaande organisatie de eerste concrete stappen op weg naar een duurzame economische ontwikkeling mogelijk maken. En dan vooral voor de mensen die nu al in staat blijken, om die niveaus te verbinden. Met andere woorden: ‘best foot forward’ ofwel het beste team voor het vraagstuk inzetten.

Open geest
En niet te vergeten: er wordt gezocht naar het soort leiderschap dat met zakelijk gevoel opereert. Dat zorgt voor concrete, tastbare en haalbare voorstellen. Dat keuzes maakt en daar de betrokken partijen aan commiteert. Dat een open mind houdt voor potentiële, andere oplossingen, eventueel kiest voor een betere weg en tegelijkertijd de schaarse middelen gericht inzet en het rendement monitort. Het soort leiderschap of publieke-privaat ondernemerschap dat weet dat voor een succesvolle missie twee zaken noodzakelijk zijn: Gezag in de publieke en de private sector en een sterke link met de besluitvormingsprocessen van de partners.

Over eigen schaduw
Om maatschappelijke meerwaarde te realiseren, is het van belang je als leider bewust te zijn van de context waarbinnen wordt gewerkt: de politiek bestuurlijke besluitvorming. Een soms gevoelige context waarbinnen samenwerkende organisaties hun gemeenschappelijke taken moeten uitvoeren. En een complexe context vanwege de noodzaak om alle stakeholders in het proces én de uitvoering tijdig en zorgvuldig te betrekken.

Naast ‘betrokkenheid bij’, heeft een voorstel bovendien ook gevolgen voor meerdere partijen en kent een issue meerdere facetten. Samenwerking binnen het maatschappelijk veld gaat altijd over zaken in een bredere context. De eigenschap over de eigen schaduw heen te kunnen stappen is dus belangrijk. Want die samenwerking wordt uiteindelijk aangegaan om maatschappelijke meerwaarde te creëren, en is veel meer dan de optelsom van de belangen van de samenwerkende partijen zelf.

De snel veranderende wereld –en een poging hierop een antwoord te formuleren— zou ons somber kunnen stemmen. Het staat haaks op het paradigma in onze maatschappij van de immer stijgende lijn (’the only way is up’). Somberen is echter geen manier om tot een oplossing te komen. Wij stellen daarom: De huidige  ontwikkelingen bieden juist een perfecte mix van omstandigheden, om tot actie over te gaan. Om op een andere manier te sturen én te werken. Nieuw leiderschap: Wie durft?

Tagged With: het nieuwe werken, leiderschap, veranderkunde, visie Filed Under: Blog, Ontwikkeling