Als het ligt aan de Raad voor het openbaar bestuur (Rob) spoelt een golf van herindelingen over het land. Een proces van onderop? Vergeet het maar.
“Het vasthouden aan het beginsel dat gemeentelijke herindeling alleen van onderop tot stand komt, komt steeds verder onder druk te staan naarmate meer en zwaardere taken worden gedecentraliseerd en de noodzaak tot bestuurlijke opschaling dus groter wordt”, staat in het briefadvies van de raad.
Het Rob kwam eerder met een advies om geen blauwdruk neer te leggen voor de bestuurlijke inrichting van het land. Het moest gaan om het proces naar minder bestuurlijke drukte, zei plaatsvervangend voorzitter van de raad Geert Dales indertijd. De premier van het nieuwe kabinet zou de regisseur moeten zijn van dit proces.
Fuseren
Anderhalf jaar later hoopt de Rob dat een staatssecretaris of regeringscommissaris deze regie krijgt. Er wordt nog steeds vaak gesproken over het proces, maar dit advies is toch weer grotendeels een blauwdruk voor grootschaligheid, zeker als het gaat om de Randstad. Niet alleen gemeenten moeten fuseren; ook provincies moeten samengaan.
De belangrijkste reden voor het advies zijn de nieuwe taken van gemeenten. De Wet werken naar vermogen. De Jeugdzorg. De ondersteunende begeleiding die van de AWBZ naar de Wmo gaat. Dat wordt steeds moeilijker voor kleine gemeenten, concludeert de raad, die enige ruimte laat voor gemeentelijke samenwerking.
Kleine omvang
“Gemeenten die nu wellicht een te kleine omvang hebben voor de adequate vervulling van bestaande en nieuwe taken kunnen voor een keuze worden gesteld”, schrijven de adviseurs. “Zij kunnen kiezen voor herindeling, dan wel kiezen voor samenwerking met buurgemeenten die minimaal aan bepaalde wettelijke eisen en randvoorwaarden voldoet.”
Punt is dan wel dat provincies bepalen wat de beste schaalgrootte van gemeenten is. “De concrete uitwerking blijft verder een kwestie van bestuurlijke dialoog per gebied.” De Raad komt in 2012 met het volgende advies, over de gevolgen van het Europese beleid voor decentrale overheden.
Ik ben benieuwd of die kleine gemeenten die altijd in de top-10 van rijkste dorpen van Nederland staan, ook nu weer buiten elke samenvoeging mogen blijven. Dus Rozendaal komt nog steeds niet bij bij Velp of Arnhem, Bloemendaal niet bij Haarlem, Haren niet bij Groningen, Laren blijft zelfstandig, enzovoorts. Hoe zou dat toch komen? Speciale korte lijntjes naar de beslissers op het hoogste niveau?