Om te blijven aansluiten op de noden en behoeften van de samenleving, moet de gemeentelijke dienstverlening fundamenteel anders. Van piramide naar pannenkoek
– column – Roe van Kasteren
De samenleving is in beweging. Globalisering en technologische ontwikkelingen dragen bij aan een samenleving waarin iedereen over dezelfde informatie kan beschikken. Hiërarchische verhoudingen staan hierdoor op hun kop. Deze passen niet meer: niet binnen organisaties en ook niet tussen organisaties en de samenleving. Om met Josephine Green te spreken: change is in the air. We maken een verschuiving door van een hiërarchische naar platte structuur. Van een piramide naar een pannenkoek. Deze verschuiving omvat alle verhoudingen: van inwoner en de gemeente tot de overheid en groepen in de samenleving. Gemeenten kunnen niet stil blijven staan.
Gemeente als enabler
Voor gemeenten, als meest nabije overheid, is het tijd om de verandering verder te omarmen. Doorgaan op de ingeslagen weg lijkt op korte termijn misschien de minste kosten mee te brengen. Maar er komt een dag, en die is al snel, dat vasthouden aan wat was geen soelaas meer biedt. Om te blijven aansluiten op de noden en behoeften van de samenleving, moet het fundamenteel anders. Enerzijds omdat de noden en behoeften van de samenleving onderdeel uit maken van de verandering. En anderzijds omdat financieel de rek er uit is. Vasthouden aan wat was, wordt onbetaalbaar. Als het dat niet al is.
Burgers en ondernemers hebben hun gemeenschap veel te bieden. Sterker nog, zij bieden hun gemeenschap nu al veel. Om recht te doen aan dit potentieel en aan de capaciteit, zullen gemeenten de hiërarchie los moeten laten. Oude regels en bureaucratie zitten het potentieel in de weg. Zo missen gemeenten de aansluiting bij hun gemeenschap. Terwijl ze juist bij hun gratie bestaan. Kortom, tijd om van het pad te dwalen en onontgonnen gebieden te verkennen. Dit vraagt van gemeenten een verdere omslag in het denken en een ander – vernieuwd – beeld van de eigen rol. Het initiatief ligt niet meer bij de gemeente (burgerparticipatie), maar bij de samenleving (overheidsparticipatie). De gemeente is niet langer de bepaler, maar een enabler. Kortom: het moet anders. We moeten van het gebaande pad af. En dat is spannend!
Nieuwe verhoudingen
KING organiseert samen met het ministerie van Binnenlandse Zaken (BZK) een leerkring voor iedereen die werkt bij een gemeente en zich bezighoudt met deze nieuwe verhoudingen tussen overheid en samenleving. Samen bedenken en bespreken wij hoe het anders kan. En dat doen we dan ook. Daarnaast verschijnt binnenkort vanuit KING een publicatie met beelden hoe het anders kan. Dit is een vervolg op de publicatie over Edgar. Kent u hem nog? De jongen die gelukkiger had kunnen zijn als er naar hem was geluisterd. Als er oog was geweest voor zijn potentieel. Als instanties beter hadden samengewerkt. Als niet standaardprocedures, oude regels en bureaucratie de boventoon hadden gevoerd. Bovendien hebben al die procedures en de verschillende hulp 1,6 miljoen gekost. Dat had met minder gekund. Veel minder.
Sociale innovatie
De gemeente in de rol van enabler vraagt een omslag in het denken door de hele organisatie: een verandering van de organisatiecultuur via sociale innovatie. Innovatie met de mens in het centrum van de vernieuwing. Een nieuwe weg dus. Spannend. Maar bovenal ook gewoon erg leuk.
Over de auteur:
Roe van Kasteren is projectleider van het Kenniscentrum Dienstverlening binnen het
Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten
(KING).
Ter aanvulling op mijn eigen bovenstaande blog:
– Van piramide naar Pannenkoek is afkomstig van Josephine Green (http://www.pyramids2pancakes.com/).
– Interessant evenement op dit gebied is Public Matters 2013 op 31 oktober (www.publicmatters2013.nl). Een evenement over citizenship (Jim Diers), leadership (Jos de Blok) en hostmanship (Jan Gunnarson).
Ja wanneer je als ( Katwijkse ) ambtenaar niet anders gewend bent om zoveel als mogelijk schade te veroorzaken bij burgers en bedrijfsleven,
is het waarachtig wel een keer tijd anders te gaan denken.
Het zonder vergunning slopen van B.V.Nederland door diverse ambtelijke organisaties heeft nu toch wel lang genoeg geduurd.
Af en toe hersens gebruiken in plaats van enkel regels,kan al verschil maken.
De omslag is hard nodig. Maar het gaat niet om een verandering in denken, het gaat juist om het doen en het kunnen doen. Veel blijft hangen in discussies en bureaucratie. Dat is zo jammer van al die energie!