Bestuurskracht? Dat is de gezamenlijke opgave van colleges, gemeenteraden en ambtenaren. “Gemeenten moeten werken aan een duurzame relatie met hun inwoners.”
Monique Jongerius is hoofd van de afdeling Inzicht en Sturingsadvies bij het Kwaliteitsinstituut Nederlandse Gemeenten (KING) en al ruim dertig werkzaam als praktijkdeskundige bij het lokale bestuur. Onlangs verscheen het proefschrift Beoordelen van gemeenten van Klaas Abma waaruit bleek dat gemeenten een magere voldoende scoren als het gaat om hun strategisch vermogen. Ook het oordeel van burgers is verre van juichend.
Wat is de uitdaging voor gemeenten?
“Het is momenteel van groot belang om burgers te betrekken bij hun samenleving. Colleges, gemeenteraden en ambtenaren moeten op zoek gaan naar de dialoog.”
Dat is nodig?
“Ja”, zegt Jongerius. De meer eenvoudige dienstverlening zoals het uitgeven van paspoorten, het bijhouden van het groen en het ophalen van afval gaat wel goed. Andere taken die ingewikkelder zijn, zoals het uitvoeren van de Wmo, het re-integreren van mensen naar de arbeidsmarkt of het verbeteren van de leefbaarheid in wijken, komen minder van de grond.”
Wat kan beter?
“Er zijn gemeenten die op dit gebied erg goed bezig zijn, maar ze horen nog wel tot de minderheid. Ambtenaren zijn meestal nog gericht op wet- en regelgeving, terwijl juist het contact maken en echt samenwerken met de inwoners leidend moet zijn. Er op af, luisteren en samenwerken dus.”
En de eigen verantwoordelijkheid van burgers aanspreken, onder druk van bezuinigingen?
“Nee, dat is juist een verkeerde reden voor burgerparticipatie. Dat werkt niet. Tegelijk verandert de samenleving waarschijnlijk sneller dan overheden. De kennis neemt toe en wordt steeds beter gedeeld. Mensen raken steeds meer gewend aan transparantie. Inwoners zijn er klaar voor, als de gemeenten hier goed mee omgaan.”
Wat ook de opdracht is voor raadsleden, neem ik aan?
“Natuurlijk, hoewel dat erg lastig is. Er is veel meer contact mogelijk. Maar ze moeten stapels papier doorworstelen voor de gemeenteraadsvergaderingen.”
Kan dat niet anders?
Het raadswerk is vaak erg gedetailleerd. Dit terwijl de raad er is om te controleren en de kaders voor het beleid te stellen. En om verbindingen te maken met de samenleving. Zoals het nu gaat, kan het straks echt niet meer.”
Hoezo dat?
“Deze werkwijze, zowel van de politiek als de ambtenarij, houdt geen stand. Door de snelle ontwikkeling van de netwerksamenleving; de aanwezigheid en toegankelijkheid van alle kennis in de samenleving; de decentralisaties en bezuinigingen worden de risico’s van de huidige manier van doen navenant groter.”
Wat is er nog meer nodig?
“Een andere opgave is dat gemeenten een lerende houding moeten aannemen, maar dan wel als het gaat om hun totale functioneren in relatie tot de samenleving. Dat levert heel veel op.”
Waarom eigenlijk?
“Als je dit wil, moet je de huidige stand van zaken en de voortgang in kaart brengen en willen leren van jezelf en anderen. Bij KING doen we dit met behulp van de burger en ondernemersoordelen op Waarstaatjegemeente.nl, bijvoorbeeld. Toch zijn er gemeenten die nog huiverig staan tegenover dit soort vergelijkingen, bang als ze kunnen zijn om te worden afgerekend op hun resultaten. Terwijl het ons gaat om het leren ”
Wat kunnen gemeenten doen?
“Het gaat erom dat gemeenten werken aan een duurzame relatie met hun samenleving. Het probleem of de oplossing ligt zowel bij de politiek als de ambtenarij. Vaak is het nodig dat iemand de kar trekt. Het gaat ook om het afleggen van rekenschap. Maak geen loze beloften. Verdedig ook je standpunten waar niet iedereen in de samenleving het mee eens is. De belangrijkste vraag is: ben je als overheid een betrouwbare partner voor je burgers, bedrijven en organisaties?”
Waar. Maar het hoge Klavan-gehalte van de antwoorden/oplossingen zal niemand ontgaan.
Tsja, hoe komt het dat de burger weinig vertrouwen heeft in de overheid. Volgens mij gaat het in 90% van de contacten best goed (= 65% burgerzaken, 20 snelvergunningen, 20% meldingenlijn en 5% diversen). Men is minder tevreden als men niet krijgt wat men wil of iets wil veranderen waar een procedure voor geldt in onze democratie. Dan viert het egocentrisme hoogtij. Dit wordt ook gevoed door de politiek die telkens vindt dat de overheid alles moet oplossen. En aan de andere kant voortdurend bezuinigd en ambtenaren ontslaat. Verder is de afgelopen 15 jaar een onzichtbare overheid gekomen door formulieren, processtappen en digitale trajecten. Burgers denken alles te weten en aan de frontoffice weet men in feite niets meer. Bovendien is bij de overheid de “vakman” aan het verdwijnen. Ingeruild voor managers, controllers, projektleiders enzovoorts. Ik zie maar 1 oplossing en dat is terug naar de eenvoud. Duidelijk JA en ook duidelijk NEE. Al heel vroeg overleg in plaats van pas na besluitvorming. En meer vakmanschap.
Check Doelgerichte Activiteiten Planning – d? methode om hier handen en voeten aan te geven.
Het is goed dat steeds meer aandacht gaat naar samenwerken in de stad. De dienstverlening (loket en zaakgericht werken en de burger als klant) wordt toch al steeds beter. Maar de grote uitdaging zit nu in het aanpakken van de vraagstukken van de stad. Op dat vlak gebeurt nog veel te weinig en daar ligt de sleutel om bewoners en overheid dichter bij elkaar te brengen.
Ben ook benieuwd wat KING op dit vlak gaat doen en of het NUP en de Basisgemeente meer op verbetering van bestuurskracht worden gericht.