Gemeenten hopen dat het Rijk deze week nog advies uitbrengt over hun contracten met het Russische staatsgasbedrijf Gazprom. Veel overheden laten zelf ook uitzoeken of ze onder die overeenkomsten uit kunnen. Volgens de VNG kan dit niet, vanwege Europese aanbestedingsnormen en doordat Gazprom Energy NL geregistreerd is in Nederland.
Ongeveer 120 gemeenten in Nederland nemen gas af van Gazprom. Na de inval van Rusland in Oekraïne willen veel gemeenten nu af van hun contract. Een petitie die gemeenten oproept te stoppen met het afnemen van gas bij Gazprom werd afgelopen vrijdag alleen al ruim 30.000 keer ondertekend.
Kijken wat kan
Onder aanvoering van Apeldoorn sloten elf gemeenten, waaronder Deventer en Zutphen, in 2018 een contract met de Russische gasleverancier. Dat contract loopt nog tot 2023. ‘Wij zijn zelf aan het kijken wat we kunnen. Maar we volgen uiteraard een advies van het Rijk,’ zegt een woordvoerster van de gemeente Apeldoorn.
Friesland
In Friesland heeft de SP vragen gesteld over de afkoop van Gazprom-contracten. Zowel de provincie als de gemeenten en Wetterskip Fryslân zitten bij Gazprom. Verbreken van het contract zou een torenhoge boete opleveren volgens het inkoopcollectief. Gedeputeerde Sietske Poepjes zei bij Omrop Fryslân dat ze hoopt dat oorlogsdreiging een ontbindende clausule is. Dan moet wel eerst duidelijk zijn waar het gas dan wordt ingekocht, ‘want we moeten hier niet in het donker en in de kou zitten’.
Onvoorziene omstandigheid
Volgens verscheidene advocaten kunnen gemeenten kunnen hun contract met Gazprom opzeggen zonder dat ze een hoge boete of afkoopsom hoeven te betalen. Dat zeggen ze onafhankelijk van elkaar tegen BNR. Volgens advocaat Jan Hein Meerburg is er sprake van een onvoorziene omstandigheid waardoor gemeenten het contract kunnen ontbinden. ‘Gemeenten hebben niet kunnen voorzien dat de partij waarmee zij een contract sloten een oorlog financiert. Dat gebeurt de facto. Je hoeft geen contractpartij te dulden die opeens zo amoreel handelt.’
Kan niet
Maar nee, gemeenten kunnen hun energiecontracten met Gazprom Energy NL voorlopig niet stopzetten. Dat meldt de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), na onderzoek van kenniscentrum Europa decentraal. Volgens de VNG worden de overheden in hun contract gehouden aan de Europese aanbestedingsnormen. Doordat Gazprom Energy NL geregistreerd is in Nederland, valt het bedrijf niet onder de economische sancties voor Rusland.
‘De VNG heeft alle begrip voor de roep uit de samenleving om Russisch gas te boycotten. Alleen gemeenten kunnen dat eenvoudigweg niet zelf. De VNG roept het kabinet op om dit in Europees verband aan de kaak te stellen, zodat de nodige aanpassingen in de spelregels met betrekking tot de aanbestedingseisen en de internationale gasmarkt worden doorgevoerd. Gemeenten kunnen wel een moreel appel doen op bedrijven om waar mogelijk hun economische banden met Rusland op z’n minst te bevriezen of te verbreken.’
Overleg
De VNG liet van de week in een brief aan gemeenten weten in overleg te gaan met het ministerie van Binnenlandse Zaken. De VNG wil weten wat mogelijk is voor gemeenten die zakenrelaties hebben met Russische staatsbedrijven als Gazprom binnen de huidige contracten en de Europese aanbestedingsregels. Verder gaat de vereniging kijken of het VNG Fonds voor Noodhulp kan worden opengesteld voor directe steun aan Oekraïense gemeenten.
Imho is een beetje minder haast om van Gazprom af te komen misschien wel wijs. Ik durf te beweren dat de zaken daar zó ingewikkeld zijn dat niemand het overzicht heeft en de rest erover liegt.