Nu het beslissende moment voor de Omgevingswet nadert, neemt de kritiek op de onderliggende digitalisering verder toe. De meeste seinen lijken vooralsnog op rood te staan.
Nog een kleine maand en dan besluit de Eerste Kamer over de definitieve invoering van de Omgevingswet.
In juli ging de Eerste Kamer akkoord met de ingangsdatum van 1 januari 2023, maar met een ‘noodknop’. Als het Digitaal Stelsel Omgevingswet (DSO) blijft haperen, kan nog uitstel volgen.
Gelekt rapport
Volgende week verschijnt het door de senaat gevraagde geactualiseerd onderzoek door het Adviescollege ICT-toetsing naar het DSO.
Onderzoekscollectief Follow the Money zegt op het advies al de hand te hebben gelegd en berichtte dinsdag dat het Adviescollege zou adviseren nog twee jaar de tijd te nemen voor een acceptabel basisniveau van het DSO.
De digitalisering zou ook na de jaarwisseling nog forse beperkingen kennen, waardoor er in de praktijk veel mis zal gaan. Het systeem moet de publicatie mogelijk maken van wettelijke instrumenten getest, zoals het omgevingsplan.
Een van de euvels zou volgens het adviescollege zijn dat gemeenten en andere overheden het DSO nog onvoldoende hebben kunnen testen.
Onder de maat
De eerste fase van ketentesten met de software wees al uit dat het testen nog onder de maat is. De tweede testfase loopt tot 1 november. Dan wordt pas duidelijk of het testen nu beter gaat.
Dat is ook precies de dag waarop de Eerste Kamer in debat gaat met minister De Jonge (Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening) over de definitieve inwerkingtreding.
Het deze week gelekte rapport is overigens nog een conceptadvies. De senaat wacht dan ook met een reactie op de berichtgeving, omdat het definitieve rapport nog niet uit is.
Onmogelijke alternatieven
Het gelekte conceptadvies velt ook een oordeel over de tijdelijke alternatieve maatregelen die minister De Jonge specifiek voor gemeenten in petto heeft. Gemeenten die bij de inwerkingtreding nog niet naar de nieuwe DSO-software over kunnen stappen, zouden nog een jaar lang hun huidige software kunnen gebruiken voor het ontsluiten van omgevingsplannen.
Het adviescollege stelt echter dat ook voor dit noodverband de tijd te krap is voor gemeenten. Hiervoor werd eveneens al eerder gewaarschuwd. De vereiste technische maatregelen zijn door slechts een klein aantal gemeenten beproefd.
Aandringen op uitstel
Op de werkvloer bij gemeenten neemt het verzet intussen toe. Volgens een recente peiling van I&O Research dringt de meerderheid van de gemeenteambtenaren die aan de implementatie van de Omgevingswet werken, aan op uitstel.
Ook zij waarschuwen dat onvoldoende is getest of het DSO en de publicatie van documenten zoals het omgevingsplan goed genoeg functioneert. Bijna de helft vreest dat de dienstverlening aan burgers in de knel zal komen en woningbouwprojecten zullen stagneren bij invoering per 1 januari.
Het onderzoeksbureau heeft zo’n 170 gemeentelijke klanten van twee softwareleveranciers geïnterviewd, namelijk de ICT-bedrijven Tercera en IAM4.
Plansoftware
Hierdoor valt op de resultaten wel wat af te dingen, want sommige leveranciers zijn verder met hun software en slagen er beter in plandocumenten in de landelijke DSO-voorziening te ontsluiten. De plansoftware loopt echter nog bij geen enkele leverancier perfect.
Het ontvangen van vergunningsaanvragen gaat wel goed. De functionaliteit waarmee bevoegde gezagen samenwerken aan het behandelen van aanvragen, werkt ook prima.
Een derde van de geënquêteerde gemeenteambtenaren geeft aan dat het DSO nog te instabiel is. Een kwart van hen klaagt dat de tijdelijke alternatieve maatregelen niet werken zoals is bedoeld.
Intussen stuurt ook branchevereniging Neprom van de projectontwikkelaars aan op uitstel. Als de Eerste Kamer in november groen licht zou geven, zou de overgangsperiode van twee maanden te kort zijn. Bouwprojecten staan nu al onder druk, doordat de besluitvorming en vergunningverlening bij gemeenten stokt.
‘Aanloopissues’
De Jonge schrijft in antwoord op Kamervragen dat hij – ondanks alle kritiek en twijfels – nog geen verzoeken van gemeenten om uitstel van de Omgevingswet heeft ontvangen. Hij maakt duidelijk dat er in de eerste maanden na de invoering ongetwijfeld ‘aanloopissues’ te verwachten zijn. Wel zal al het mogelijke ondernomen worden om eventuele technische problemen zo snel mogelijk op te lossen.
In de loop van oktober komt de minister met een reactie op het rapport van het Adviescollege ICT-toetsing.
J. Hoeijenbos says
Kunnen de gemeenten nog wel op tijd lokale verordeningen op basis van de nieuwe wet
opstellen en vaststellen nu het zo kort dag is? En het inregelen van mandaten of het heffen van leges? Alleen aandacht voor ICT ondersteuning is tekort door de bocht.
Denkt de wetgever nog wel aan kwaliteit?