Schuldhulpverlening en armoede bestrijden: zo doen deze gemeenten het

Hoe help je inwoners met schulden? Verschillende gemeenten veranderden recent hun aanpak, om zo hun schuldhulp te verbeteren en armoede te bestrijden. Arnhem springt eruit met volledige kwijtschelding van schulden voor de bewoners van de armste wijk.

Schulden staan in de meeste gevallen niet op zichzelf. Ze leiden tot veel kopzorgen en veroorzaken stress, waardoor problemen groter worden en soms zelfs onoplosbaar. Gemeenten zetten zich in op het voorkomen en oplossen van die schulden. Ze kiezen daarbij zelf voor de best passende aanpak.

Arnhem koopt schuld op

Arnhem wil de spiraal doorbreken, waarbij schulden van generatie op generatie worden doorgegeven, zo schrijft de gemeente in een raadsbrief. Het 2-jarige experiment ‘Immerloo Schuldenvrij’ wordt uitgevoerd als onderdeel van het Nationaal Programma Arnhem-Oost. Arnhem neemt hiertoe de schulden van 40 tot 60 huishoudens uit de wijk Immerloo in één keer over met behulp van een opkoopfonds.

In dat fonds komt maximaal 700.000 euro. Dat geld komt van drie lokale stichtingen. De uitvoeringskosten voor onder meer de begeleiding van de huishoudens en de coördinatie, monitoring en evaluatie van het experiment worden gedragen door het Rijk en de gemeente. Enkele schuldeisende partijen, zoals energiemaatschappijen, leveren bijdragen door schulden van deelnemers geheel of gedeeltelijk weg te strepen. De gemeente hoopt met het experiment aan te tonen dat als schulden bij deze kwetsbare groep helemaal zijn verdwenen, andere problemen als huiselijk geweld, verslaving, verwaarlozing en werkloosheid sneller en beter kunnen worden aangepakt.

Armste postcode van Nederland

Immerloo II is volgens het CBS de armste postcode van Nederland. Voor het experiment is gekeken naar huishoudens, waarbij sprake is van langdurige en problematisch schulden en waarbij er sprake is van multiproblematiek. Om generatiearmoede tegen te gaan, worden eerst gezinnen met kinderen bekeken. Deelnemers krijgen twee jaar lang begeleiding om te werken aan hun toekomst. De eerste huishoudens zijn inmiddels benaderd voor deelname.

Energiearmoede bestrijden

Arnhem zet ook op andere vlakken een extra stap om te voorkomen dat mensen in de schulden raken. Een recente proef van de gemeente en netbeheerder Liander moest voorkomen dat huishoudens werden afgesloten van gas en elektra door achterstallige betalingen. Samen voorkwamen de partijen veel afsluitingen, vooral door de ‘mensen actief en persoonlijk te benaderen’.

Amsterdam succesvol met vroegsignalering

De gemeente Amsterdam bereikte in 2023 ruim 31.000 inwoners met een betalingsachterstand. Het percentage inwoners met betaalachterstanden met wie contact is opgenomen ligt hiermee op 82 procent. Dit is veel hoger dan het landelijk gemiddelde dat ongeveer op 25 procent uitkomt, zo blijkt uit het Jaarverslag Schuldhulpverlening 2023.

In de Amsterdamse aanpak vroegsignalering is het uitgangspunt dat er door buurtteams en de gemeente alles aan wordt gedaan om in contact te komen met inwoners bij wie een betalingsachterstand is gemeld. Wethouder Moorman (Armoedebestrijding en Schuldhulpverlening): ‘Onze inzet op vroegsignalering is de afgelopen jaren gegroeid. We ontvangen van steeds meer schuldeisers meldingen als er rekeningen blijven liggen en buurtteams doen er alles aan om bewoners te bereiken. Zo zorgen we dat we Amsterdammers snel hulp bieden en voorkomen we dat geldproblemen zich verder opstapelen.’

Minder Amsterdammers in schuldhulpverlening

Mede door de inzet op vroegsignaleren, maar bijvoorbeeld ook dankzij landelijke maatregelen, was er vorig jaar in de Amsterdamse schuldhulpverlening geen grote toename van het aantal hulpvragen. Ook groeide de groep inwoners in een schuldhulpverleningstraject niet. De inzet van laagdrempelige oplossingen draagt hier ook aan bij, aldus Amsterdam.

Rotterdam waardeert helpende inwoners

De gemeente Rotterdam heeft het project ‘Samen sterk tegen armoede en schulden’ gelanceerd. Daarmee zet de gemeente inwoners in het zonnetje die in hun wijk initiatieven organiseren, om buurtbewoners te helpen die in armoede leven. Zo kreeg een ondernemer met een kringloopwinkel laatst een cheque van 250 euro voor haar inzet, zo schrijft de gemeente. De gedachte erachter is dat de gemeente de armoede niet alleen kan aanpakken, maar wel samen met inwoners en partners in de stad. Wethouder Mohamed-Hoesein (armoedebestrijding, schuldhulpverlening en Taal): ‘Door de handen ineen te slaan hopen we zoveel mogelijk inwoners te ondersteunen. Ook willen we Rotterdammers inspireren om zelf vergelijkbare initiatieven te organiseren.’

Utrecht zorgt zelf voor kwetsbare inwoners

Utrecht gaat de schuldhulpverlening van kwetsbare inwoners voor eigen rekening nemen. Door de taken zelf op te pakken wil de gemeente gespecialiseerde schuldhulpverlening leveren en één schuldhulpverlener als aanspreekpunt aanstellen. De ambitie is om de dienstverlening sneller te maken en de huidige wachtlijst sterk te verkorten. Sinds 2020 was de schuldhulpverlening bij uitvoerder Stadsgeldbeheer belegd. Ondanks extra financiële ondersteuning is de wachtlijst daar de afgelopen jaren toegenomen, aldus de gemeente. De reguliere schuldhulpverlening, die al door de gemeente wordt uitgevoerd, heeft geen wachtlijst.

Alles in eigen hand

Net als in veel andere grote gemeenten zijn de reguliere schuldhulp en die voor kwetsbare inwoners met complexe problemen straks niet meer gescheiden. ’Door schuldhulpverlening voor financieel kwetsbare Utrechters nu zelf op te pakken, kunnen we deze taak beter uitvoeren en wordt het hulpaanbod overzichtelijker,’ aldus wethouder Voortman (Werk en Inkomen). ‘Het gaat hierbij bijvoorbeeld om mensen die door een verstandelijke beperking, complexe psychische- of verslavingsproblematiek niet goed zelfstandig kunnen meedoen in de samenleving.’