Eenzaamheid komt voor in alle lagen van de bevolking. Een nieuwe routekaart van Movisie helpt gemeenten de aanpak hiervan in kaart te brengen. Op die manier kunnen gemeenten een bijdrage leveren aan het terugdringen en voorkomen van eenzaamheid.
In elke gemeente leven eenzame mensen, onafhankelijk van leeftijd, sekse en afkomst. Het is een breed vraagstuk waarbij je als gemeente niet alleen met verschillende doelgroepen te maken hebt, maar ook met een groot aantal partijen om samen te werken.
Om deze aanpak beter te stroomlijnen, stelde kennisorganisatie Movisie eerder dit jaar een routekaart op. Die moet gemeenten helpen bij het voorkomen en verminderen van het gevoel er alleen voor te staan. Het instituut is onderdeel van de Nationale Coalitie tegen Eenzaamheid en slaat samen met overheidsinstellingen, bedrijven en maatschappelijke organisaties de handen ineen om eenzaamheid onder ouderen te verminderen.
Handig hulpmiddel
Movisie bundelde voor de routekaart landelijke kennis, tools en voorbeelden met behulp van wetenschappelijke inzichten en ervaringen uit de praktijk. Ook voor gemeenten die al met het onderwerp bezig zijn, kan het een handig hulpmiddel zijn. ‘We denken dat de routekaart je altijd een stap verder brengt, ongeacht de fase waarin je als gemeente zit,’ aldus Movisie-expert Martha Talma. ‘Als je net start kan een plan van aanpak uit een andere gemeente je misschien helpen. En als je al langer bezig bent, wil je misschien tips voor het monitoren en evalueren van je aanpak.’
Op weg naar minder eenzaamheid
In de routetool worden negen stappen beschreven die helpen bij de aanpak van eenzaamheid binnen een gemeente. De tool geeft bijvoorbeeld antwoord op de vraag op welke doelgroepen een gemeente zich het beste kan richten. Of hoe gemeenten doelgroepen kunnen bereiken die al vereenzaamd zijn.
De routekaart bevat veel kennis en bestaat uit twee delen. In het eerste deel staan veel tips voor het organiseren van de aanpak van eenzaamheid. Denk hierbij aan zaken als het ophalen van de juiste cijfers, de zorg voor bestuurlijke en ambtelijke betrokkenheid, budget en capaciteit, hoe je werkt aan een sterk netwerk met bijvoorbeeld ondernemers, woningbouwverenigingen en onderwijsinstellingen en wat je kunt doen voor het monitoren en evalueren van doelstellingen.
In het tweede deel worden manieren benoemd die eenzaamheid onder inwoners verminderen of voorkomen. Hoe ziet een bewustwordingscampagne eruit en welke middelen zet je hiervoor in? En hoe doorbreek je taboes en ga je in gesprek over eenzaamheid?
Lokale voorbeelden
In veel gemeenten staat eenzaamheid al op de agenda. Gemeente.nu verzamelde een aantal praktijkvoorbeelden ter inspiratie. Zo vind je in verschillende gemeenten, zoals gemeente Capelle aan den IJssel, schaaktafels in de buitenlucht voor een potje schaken in de openbare ruimte (Urban Chess). De speeltafels zijn een goed middel om eenzaamheid te bestrijden, zo is de gedachte.
In Amstelveen is wegens succes de ‘Lief en Leed-aanpak’ uitgebreid, waarbij buren iets aardigs voor elkaar kunnen doen op kosten van de gemeente. Kleine attenties en aandacht voor je buren leiden tot verbetering van het lokale leefklimaat. Er ontstaan nieuwe contacten, betrokkenheid én het vermindert eenzaamheid, aldus de gemeente.
De gemeente Groningen zet ‘babbelbanken’ in als middel tegen eenzaamheid. Zo’n bank in de openbare ruimte moet jong en oud uitnodigen plaats te nemen en een praatje te maken. De banken hebben als doel een bescheiden bijdrage te leveren aan het bespreekbaar maken en bestrijden van eenzaamheid en het bevorderen van sociale interactie.
In de Maastrichtse wijk Malpertuis maken buurtbewoners, cultuurprofessionals en opbouwwerkers samen een buurtopera. Bewoners leren elkaar kennen, krijgen zo meer zelfvertrouwen en sluiten vriendschappen. ‘Buurtopera Malpertuis is een goed voorbeeld van hoe de samenwerking tussen welzijn en cultuur bijdraagt aan de leefbaarheid in een wijk,’ aldus Movisie die dit praktijkvoorbeeld beschrijft.
Op de site van ‘Een tegen eenzaamheid’ staan veel meer voorbeelden en lokale praktijkcases, van een podcast over hoe je eenzaamheid onder jongeren tegengaat tot de gemeente Den Bosch die eenzaamheid bestrijdt met sport.
Ik vind het een goed plan dat gemeenten samen met inwoners zich inzetten om iets te doen aan het verschijnsel Eenzaamheid. Echter ik ben van mening dat de nadruk niet op het bestrijden van Eenzaamheidsverschijnselen dient te liggen maar op het voorkomen dat een groot gedeelte van hun inwoners ermee te maken krijgt. Dit vraagt om gedragsverandering bij het gemeentelijk apparaat en de inwoners. Gedragsverandering heeft tijd nodig en de strategie om het voor elkaar te krijgen dient doordacht te zijn: welk resultaat (gedrag) wil je dat de groepen na verloop van tijd vertonen. Zolang dat niet helder is of veel te vaag blijft krijg je initiatieven die op lange termijn niks structureels teweeg brengen. Daarnaast dient er geaccepteerd te worden dat Eenzaamheid voorkomt en dat sommigen inwoners ermee te maken zullen krijgen. Wat je als gemeente altijd dient te hebben is een bekend plan voor als inwoners om hulp komen vragen. Dit i.c.m. een lange adem (blijven investeren en resultaat eisen). Het spreekt voor zich dat er ook, degelijk, onderzoek dient te zijn gedaan naar de omstandigheden waarin we leven en van daaruit te kijken naar wat haalbaar is en welke strategie de grootste kans van slagen heeft, met het resultaat dat je wilt bereiken voor ogen. Niet: minder eenzaamheid maar meer sociale omgang (bijvoorbeeld).
Tijdens het schrijven merk ik al dat dit een veel te lang traject is voor een gemeentebestuur waar er om de 4 jaar wisselingen plaatsvinden. En daar is precies waar de eerste gedragsverandering dient plaats te vinden.
I.p.v. het stokje van de vorige te laten vallen en een nieuwe race te gaan lopen, neem je de stok over en zet je de race voort om het eindpunt te bereiken…as I would say!