Volgens de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS) is nieuw beleid nodig waarin de bestaanszekerheid van mensen centraal staat, om risicovolle en problematische schulden te voorkomen. Daarbij moet de gemeentelijke schuldhulp toegankelijker. Trajecten dienen altijd uitzicht te bieden op een financieel gezonde toekomst, zodat inwoners met een schone lei verder kunnen.
De RVS benadrukt dat ‘de zorg voor inwoners in kwetsbare omstandigheden voorrang moet krijgen boven de angst voor individuele fraude’. Dat schrijft raad in het advies Van schuld naar schone lei. ‘Problematische schulden zijn een individueel én een maatschappelijk probleem: een probleem dat met de huidige stijging van de prijzen voor energie en levensmiddelen snel groter dreigt te worden.’
Afgelopen vijf jaar
De RVS onderzocht in 2017 het stelsel van schuldhulpverlening voor het advies Eenvoud loont. Sindsdien is er veel veranderd, onder meer met het Actieplan brede schuldenaanpak van het kabinet in 2018. In het nieuwe advies kijkt de raad terug op de afgelopen vijf jaar.
Inefficiënt
Voor wie eenmaal in de schulden zit, blijkt het huidige systeem van schuldhulpverlening inefficiënt, is de conclusie. ‘Een klein deel van de mensen met problemen wordt daadwerkelijk geholpen, het traject duurt lang en er is geen garantie op een schuldenvrije toekomst. Door het ontbreken van nazorg staan mensen er na aflossing of kwijtschelding weer alleen voor. Het krijgen en behouden van een schone lei is erg moeilijk.’
Ten goede
Er is ook ‘veel ten goede veranderd’. De raad ‘erkent een enorme inspanning om de basis van schuldhulpverlening te verleggen van schuld en boete, naar oog voor de menselijke maat’. Zo is het juridische raamwerk in 2021 aangepast en wordt er druk geëxperimenteerd met vormen van hulp. Ook de toenemende aandacht voor proactieve en preventieve schuldhulp die gemeenten, vrijwilligers en schuldeisers steeds vaker aanbieden, wordt gewaardeerd.
Nationale saneringsopgave
Volgens de raad heeft de omslag die tussen 2018 en 2021 is ingezet, nog tijd nodig om zich te bewijzen. Daarom roept de RVS op tot ‘een nationale saneringsopgave, met naast het voorkomen en verhelpen van schulden, een focus op het verbeteren van (volks)gezondheid en welzijn en het direct en indirect voorkomen van zorggebruik.’
Onder meer door:
- Het opzetten van een centraal schuldenregister, voor het raadplegen van openstaande schulden bij de overheid. Als betrokkenen toestemming geven, zouden ook hulpverleners toegang tot die informatie kunnen krijgen.
- Nauwere samenwerking tussen zorgverleners, werkgevers, schuldhulpverlening en gemeenten bij het signaleren en doorverwijzen bij beginnende schulden.
- Meer aandacht voor verborgen beperkingen, zoals laaggeletterdheid of een lichte verstandelijke beperking.
Om te voorkomen dat iemand na een traject weer terugvalt, is volgens de RVS betere nazorg nodig. Gemeenten moeten een vinger aan de pols houden en hulp aanbieden zoals budgetondersteuning- en beheer of coaching aan mensen die schuldenvrij zijn.
Lange termijn
Voor de lange termijn is het advies te werken aan de onderliggende oorzaken van problematische schulden. ‘De bestaanszekerheid van een groot deel van de bevolking moet structureel worden versterkt met: werk dat loont, betaalbare huisvesting, toegankelijk onderwijs en een betrouwbare en voorspelbare overheid.’ De RVS werkt momenteel aan een advies over dit grotere maatschappelijke vraagstuk.
Geef een reactie