Het Nationaal Instituut voor Budgetvoorlichting (Nibud) waarschuwt op basis van nieuwe berekeningen dat een groeiend aantal huishoudens financieel in de klem komt vanwege gestegen kosten. ‘Niet alleen lage inkomens, ook huishoudens met een inkomen boven modaal duiken in de min,’ aldus de organisatie. ‘Voor gemeenten is het belangrijk om drempels voor hulp weg te nemen.’
Het Nibud ziet voor het eerst in jaren dat de huishoudelijke uitgaven fors stijgen. Deze stijging komt bovenop die van de vaste lasten afgelopen periode. ‘De druk van deze twee uitgavenposten op de begroting is dusdanig groot dat huishoudens iedere maand steevast geld tekortkomen,’ aldus het Nibud.
Een op de drie huishoudens komt moeilijk rond
De organisatie gaat er vanuit dat momenteel een op de drie huishoudens worstelt met het rondkrijgen van de begroting. Uit hun berekeningen blijkt dat de totale uitgaven van een gezin met een inkomen van twee keer modaal gemiddeld met 188 euro zijn gestegen ten opzichte van begin 2021. De stijging komt vooral op het conto van de 128 euro hogere energiekosten. Aan boodschappen is dit gezin maandelijks gemiddeld zo’n 55 euro meer kwijt.
Ook bijvoorbeeld een alleenstaande met een bijstandsuitkering in een niet energiezuinige woning is er fors op achteruit gegaan. Deze persoon heeft de energierekening zien verdubbelen naar bijna 200 euro, ondanks de btw-verlaging. De boodschappen kosten per maand 30 euro meer dan vorig jaar.
‘Stress moet van de keukentafel’
Het Nibud maakt zich erg bezorgd over de situatie. Volgens de voorlochtingsorganisatie zou een huishouden idealiter niet meer dan de helft van het inkomen kwijt moeten zijn aan vaste lasten, afhankelijk van het inkomen en de woonsituatie. Maar dat lukt nu vaak niet meer. De uitgaven voor wonen, vervoer en boodschappen zijn momenteel zo hoog dat verschillende huishoudens het niet meer klaarspelen om alle rekeningen te betalen, aldus de organisatie.
Directeur van het Nibud Arjan Vliegenthart: ‘Hierdoor hebben huishoudens iedere maand het gevoel te moeten puzzelen met te weinig stukjes. De financiële stress die hen dit geeft is enorm. We zouden graag zien dat deze stress van de keukentafel naar de bestuurstafel gaat, omdat mensen dit niet meer zelf kunnen oplossen. De extra verhoging van de energiecompensatie van 500 euro bovenop de 800 euro is zeer welkom, maar niet genoeg.’
Drempel te hoog
De financiële stress heerst nu vooral nog onder de lagere inkomensgroepen, maar ook onder hogere inkomensgroepen neemt die toe, aldus het Nibud. Gabriëlla Bettonville, strategisch adviseur: ‘Er komt een grote groep aan die nog nooit hulp heeft gehad en die ook niet goed weet waar ze hulp kan vinden. Veel gemeenten denken dat de route naar hulp duidelijk is. Toch blijkt dat in de praktijk lang niet altijd zo te zijn. Ons advies aan gemeenten? Vermijd jargon in de uitingen en gebruik duidelijke taal, neem mensen bij de hand, check wat ze wel en niet weten en zoek ze vooral ook actief op.’
Voor veel mensen is de drempel tot hulp (te) hoog. ‘Wij vinden het belangrijk dat gemeenten zich dat realiseren. Ook omdat financiële stress vaak verlammend werkt. Het wegnemen van drempels is belangrijk omdat anders de problemen zich gaan opstapelen. Als je contact hebt met iemand die hulp vraagt, wees dan coulant en creëer vertrouwen. Wees creatief in de oplossing en staar je niet blind op de regels. Kijk waar je iemand écht kunt helpen.’
Kwijtschelding belastingen
De organisatie hoort ook van inwoners die de eerste 800 euro energiecompensatie kregen en daardoor niet meer in aanmerking komen voor de kwijtschelding van de gemeentelijke belastingen. Zij moeten vervolgens contact opnemen met de gemeente om dat ongedaan te maken. Bettonville: ’Iedere gemeente zal dat waarschijnlijk rechtzetten en het ongedaan maken, maar het feit dat je er als inwoner zelf achteraan moet, is niet fijn als je al stress om financiën hebt. Iedere gemeenten kan in het systeem zien om welke inwoners gaat en hier actief op zoek naar gaan om dit herstellen. Zo help je iemand vooraf.’
Nieuw systeem nodig
Het Nibud vindt het daarnaast belangrijk dat de oorzaak van de geldproblemen wordt aangepakt. ‘Er is hoe dan ook meer ruimte in de portemonnee nodig’, aldus Vliegenthart. ‘Het leven moet weer betaalbaar worden. Iedereen is het daarover eens. Drastische problemen vragen om drastische oplossingen.’ De organisatie pleit zelfs voor voor een nieuw systeem. ‘Niet weten waar je aan toe bent, maakt rondkomen in Nederland zo lastig. Bijvoorbeeld door de huur- en zorgtoeslag die je als voorschot krijgt en mogelijk moet terugbetalen. Er is een geheel nieuw inkomensondersteuningssysteem nodig.’
Herhaaldelijke waarschuwingen
Vorige maand waarschuwde het Nibud al dat een op de drie huishoudens in de problemen dreigde te komen als gevolg van de fors stijgende energieprijzen. En begin mei van dit jaar trok de organisatie aan de bel omdat steeds meer mensen met een modaal inkomen financiële problemen krijgen. Mensen bellen de organisatie tot nu toe vooral met vragen over de explosief gestegen energieprijzen.
Ook gemeenten en andere organisaties raadplegen de organisatie trouwens over hoe het beste om te gaan met het stijgend aantal mensen dat moeite heeft met het betalen van rekeningen. ‘We merken dat gemeenten ons steeds vaker bellen over een minima-effectrapportage. Hiermee kunnen gemeenten toetsen of hun sociaal minimabeleid (MER) het gewenste effect heeft.’
Meerdere organisaties gealarmeerd
Ook andere organisaties zien ongewenste situaties ontstaan. Zo meldde de koepel Voedelsbanken Nederland dat er de laatste tijd een groeiend aantal mensen aanklopt bij de voedselbank. Sinds begin dit jaar zijn dat er volgens de laatste schatting zelfs 15 procent meer, in totaal zo’n 6000 nieuwe huishoudens.
De Stichting Armoedefonds deed onderzoek onder honderden lokale hulporganisaties. Uit de resultaten bleek dat zo’n twee derde van de organisaties het aantal hulpvragen ziet oplopen. Volgens het fonds betreft het niet meer alleen mensen die op of onder de armoedegrens leven, ook mensen daarboven komen vaker financieel in de knel. De organisatie pleit er daarom voor ‘de vastgestelde armoedegrens in een ander licht te zien’.
Aanpak armoede en schulden
De groep mensen die het hoofd niet meer boven water kan houden wordt dus steeds groter. Dat kan een kettingreactie van problemen teweeg brengen, bijvoorbeeld op het gebied van gezondheid en sociaal isolement. Ook kan het kinderen langdurig op achterstand zetten. Minister Schouten voor Armoedebestrijding, Participatie en Pensioenen kwam daarom recent met een nieuwe overkoepelende aanpak voor armoede en schulden. Haar aanpak bevat 47 actiepunten waarbij gemeenten een belangrijke rol spelen in de uitvoering.
De armen worden nog armer, de middenklasse wordt arm en de rijken worden alsmaar rijker…..(iets klopt er niet…)