Gemeenten hebben tientallen regelingen voor het ondersteunen van inwoners in armoede, bovenop landelijke regelingen, zoals de bijstand en energietoeslag. Veel lokale regelingen gaan over de aanpak van energiearmoede, maar er zijn bijvoorbeeld ook babypakketten, kledingbonnen en subsidie voor tandartskosten.
Door de coronaperiode, krappe woningmarkt, inflatie, stijgende prijzen en hoge energierekening weten steeds minder mensen het hoofd boven water te houden. Steeds meer mensen kloppen bijvoorbeeld voor schuldhulp aan bij de gemeente, zo bleek recent. Schuldhulpverleners maken zich zorgen over capaciteit om de melders te helpen.
Landelijke en lokale regelingen
Gemeenten hanteren bij elkaar opgeteld meer dan zestig extra regelingen voor het ondersteunen van arme inwoners, bovenop landelijke regelingen, zoals de bijstand en tegemoetkomingen. Van verjaardagsvouchers en modecheques voor kinderen tot een kosteloos bezoekje aan de dierenarts. Dat bleek eind vorig jaar uit een rondgang van de NOS en regionale omroepen langs 214 gemeenten.
De regelingen lopen inhoudelijk uiteen per gemeente, waardoor het voor inwoners gaat tellen waar ze wonen. De mogelijke mate van inkomensondersteuning verschilt bijvoorbeeld. In 2023 trekken de meeste deelnemende gemeenten meer geld uit voor inkomensondersteunende maatregelen. In 2022 is in veel gevallen meer geld uitgegeven aan inkomensondersteuning dan het jaar ervoor. De lokale verschillen in armoedebeleid zijn voor een deel demografisch te verklaren.
Regelingen energiearmoede
Veel lokale regelingen gaan over de aanpak van energiearmoede. Er lopen acties en initiatieven om inwoners hierin te ondersteunen. Van vouchers voor korting op energiezuinig witgoed tot ‘energiefixers’, het verhogen van de bijdrage op een Kindpas en het openstellen van warme kamers in buurthuizen.
Maar denk ook aan isolatiesubsidie, een waardebon voor energiebesparende maatregelen, energiecoaches, een extra energietoeslag bovenop de landelijke regeling en een noodfonds tegen woninguitzetting of energieafsluiting. Brummen is een van de gemeenten die inzet op energiebesparing door inwoners. Hierbij werden zo’n 2300 huishoudens bereikt.
Waterzijdig inregelen
In Rotterdam kunnen inwoners een aanvraag doen voor waterzijdig inregelen van de centrale verwarming. Hierbij komt een installateur langs om de cv-ketel en radiatoren in te stellen. Daarna stroomt door alle radiatoren de optimale hoeveelheid warm water voor ‘goverwarmen’. Daarmee verbruik je minder gas. Het bespaart tot 20 procent aan stookkosten, aldus de gemeente die de kosten van de installateur voor rekening neemt.
Keukentafelgesprekken
Ook worden gratis keukentafelgesprekken met energiecoaches aangeboden en cadeaubonnen uitgedeeld voor kleine energiebesparende maatregelen. Bijvoorbeeld gratis ledlampen voor alle klanten van de voedselbank. Daarnaast konden inwoners een beroep doen op energieconciërges of een webinar volgen met tips over onder andere isoleren en het sparen van energie. Verder was er een gezamenlijke inkoopactie voor zonnepanelen.
Hulp bij dreigende energie-afsluiting
De gemeente Amsterdam gaat samenwerken met netbeheerder Liander voor inwoners van wie het contract met hun energiecontract door betalingsproblemen is ontbonden. De netbeheerder verstrekt de gemeente hiervoor adressen van huishoudens zonder energiecontract die op de lijst staan om afgesloten te worden van energie. Hierdoor kunnen gemeentelijke schuldhulpverleners deze kwetsbare huishoudens helpen om verdere groei van schulden en energieafsluiting te voorkomen.
De hoofdstad is naar eigen zeggen de eerste die met een netbeheerder afspraken maakt over het uitwisselen van gegevens voor het aanpakken van schuldenproblematiek.
Voorbeelden ondersteuning
Ook op het gebied van de meer traditionele armoede zijn er verschillende regelingen. Hieronder een aantal daarvan uit de praktijk.
Babypakket en ontbijttasjes
Er zijn verschillende gemeenten die jonge ouders in armoede ondersteunen met een babypakket. Wie bijvoorbeeld in Nijmegen een baby verwacht en een laag inkomen heeft, kan sinds kort gratis een babypakket met daarin de nodige babyproducten ontvangen. De gemeente Nijmegen heeft trouwens meerdere regelingen voor inwoners met een laag inkomen. Zo zorgt de gemeente samen met een aantal sociale organisaties ook voor een gratis gezond ontbijt voor basisschoolkinderen in de vorm van een wekelijkse ontbijttas.
De tassen zijn alleen bestemd voor kinderen van wie de ouders geen ontbijt kunnen betalen. Iedere dinsdagmiddag kunnen ouders of verzorgers een tas ophalen bij een uitgiftepunt in de wijk. In de ontbijttas zitten voldoende producten voor kinderen voor de hele schoolweek.
Kledingbonnen
De gemeente Apeldoorn heeft een extra steunt in de rug voor inwoners met een inkomen tot 130 procent van het sociaal minimum. Zij krijgen een kledingbon van 100 euro voor elk kind onder de 18 jaar. Nieuwe (winter)kleding kopen voor kinderen is namelijk niet voor elke ouder of verzorgende vanzelfsprekend. Apeldoorn helpt hiermee 1880 gezinnen met in totaal ongeveer 3500 kinderen.
Schoolspullen en contributie
De gemeente Utrecht helpt deze winter ook extra, vooral bij gezinnen. Zo krijgen tieners extra geld via de gratis meedoen-pas van de gemeente (U-pas). Het geld is bedoeld om bijvoorbeeld de gestegen kosten voor schoolspullen en sportcontributies te kunnen betalen. Ook geeft Utrecht, via de kledingpas, nog eens 2500 kinderen de mogelijkheid om warme kleding te kopen. Daarmee worden ongeveer 10.000 kinderen geholpen.
Gratis menstruatieproducten
Wie in Nieuwegein een laag inkomen heeft, kan van de gemeente gratis menstruatieproducten krijgen, zoals maandverband en tampons. De gemeente volgt hiermee het voorbeeld van verschillende andere plaatsen.
Zomerpakket
Leuke dingen doen in de zomer of op vakantie gaan is lang niet voor iedereen weggelegd. In de gemeente Weert was er daarom afgelopen zomer het zomerpakket. Met vrijkaarten, muntjes voor gratis ijs en andere aardigheden voor kinderen uit gezinnen met een laag inkomen.
Gezonde boodschappen
Een ander voorbeeld uit de praktijk is een succesvolle proef in Rotterdam, waarbij een groep arme huishoudens gezonde boodschappen mocht doen met een speciale pas. Het ging om huishoudens die geen geld overhouden om voldoende eten te kopen. Op de betaalpas staat een wekelijks budget, waarmee de houder direct boodschappen kan doen bij bestaande supermarkten en winkels. Imane Outmany, beleidsadviseur armoedeaanpak vertelt erover in de rubriek Goed voorbeeld: ‘Deze vorm van voedselhulp zorgt voor veel minder schaamte en minder stress.’
Medische noodhulp
Amsterdam kwam afgelopen jaar met een eenmalige subsidie van 500.000 euro voor noodhulp bij tandartskosten voor inwoners. Hiermee kunnen 800 mensen die zelf hun behandeling niet kunnen betalen, toch geholpen worden, zo verwacht de gemeente.
De stad biedt inwoners met een laag inkomen ook een tegemoetkoming in de behandelkosten van hun zieke huisdier, bijvoorbeeld voor een consult, een chip of sterilisatie. De hoofdstad heeft al sinds 2016 de regeling Amsterdamse Dierenhulp Aan Minima (ADAM). In januari 2016 begon het als een proef en vanaf 2019 is de regeling voor gratis bezoek aan de dierenarts structureel.
Al die regelingen zijn gericht op bepaalde groepen. Maar als je niet in een van die groepen valt, dan heb je pech. En uiteindelijk blijf je een speelbal van de politiek.
Armoede bestrijd je niet met incidenteel wat hulp. Die bestrijd je alleen met een betere landelijke basis.
De uitkeringen zouden flink omhoog gaan. Maar dat ging om een bruto verhoging. In de praktijk bleef er netto zeker geen 10% over. Net zo met de lagere huren. Ik kom heel veel voorbeelden tegen, waar de verlaging van de huurtoeslag alle “winst” weer verdampt. Dit soort dode mussen werken niet.
Wat mij opvalt in de lijst met extra regelingen is, dat (alleenwonende) gehandicapten er niet op voorkomen. Terwijl de WMO heel veel moet inleveren ten gunste van die regelingen. Zij zijn zo vaak de pechvogels, dat ik me afvraag hoe zij nog overleven.
Het is alleen heel jammer dat in gemeenten die geld te kort komen, de inwoners vaak duurder uit zijn met gemeentelijke heffingen en kosten. Terwijl ze er minder voor terug krijgen en de tegemoetkomingen heel karig zijn. Sinds de decentralisatie naar gemeente toe, hebben inwoners geen gelijke rechten meer, zijn die afhankelijk geworden van de postcode die ze hebben. Eem hele slechte en oneerlijke zaak.!!!!!