Verschillende gemeenten onderzoeken momenteel hoe ze de bijstand anders zouden kunnen inrichten. En wat de effecten zijn van ander beleid. Drie praktijkvoorbeelden.
Wie in armoede leeft, ervaart vaak stress, gezondheidsklachten en mentale problemen. Amsterdam, Arnhem en Utrecht nemen het bijstandsbeleid onder de loep en kijken waar het anders kan.
Extra geld in Amsterdam
Amsterdam is de derde gemeente in Nederland die onderzoekt wat er gebeurt als gezinnen met weinig geld maandelijks een extra geldbedrag krijgen, zonder dat daar voorwaarden aan zijn verbonden. Het project ‘ Gewoon geld geven’ startte eerder al in Zaanstad en Tilburg. Betrokkenen lichtten destijds op Gemeente.nu het experiment uitgebreid toe.
Amsterdam trekt hiervoor samen op met Kansfonds en de Hogeschool van Amsterdam. Het onderzoek start halverwege 2024. Twee jaar lang krijgen 300 Amsterdamse gezinnen 150 euro netto per maand bovenop hun uitkering. Gezinnen uit de stadsdelen Nieuw-West, Noord en Zuidoost die een bijstandsuitkering hebben en tenminste één thuiswonend kind onder de 18 jaar, kunnen meedoen. De gezinnen mogen zelf bepalen waar ze het geld aan besteden. Zo wordt onderzocht hoe de vicieuze cirkel van armoede in kwetsbare gezinnen met kinderen kan worden doorbroken op basis van vertrouwen.
Giftendrempel verhoogd
De gemeente heeft de giftendrempel voor de bijstand verhoogd, zodat de gezinnen het extra geld kunnen ontvangen zonder te worden gekort op hun uitkering. Ook houden deelnemers het recht op kwijtschelding van gemeentelijke belastingen, zoals afvalstoffenheffing. De deelnemende gezinnen krijgen tijdens het onderzoek eveneens hulp bij het invullen van hun aangifte voor schenkbelasting. Na het onderzoek is er een afbouwfase van de extra uitkering en wordt ondersteuning geboden om te werken aan een passend financieel toekomstplan.
‘Vuist maken’
Deelname van Amsterdam aan dit initiatief is mogelijk dankzij de financiering door Stichting RCOAK, een Amsterdams vermogensfonds dat onder meer de giften aan de gezinnen verstrekt. Bas Pieck is programmaleider van Kansfonds en zegt dat meerdere gemeenten intussen zijn geïnteresseerd: ‘Er is voor een gemeente lef nodig om aan het initiatief mee te doen, want het betekent dat bestaande structuren doorbroken moeten worden’.
‘Gelukkig zien we veel belangstelling voor ‘Gewoon geld geven,’ ook vanuit andere gemeenten,’ vervolgt Pieck. ‘We gaan dan ook kijken op welke manier we met alle geïnteresseerde gemeenten een vuist kunnen maken voor een radicaal andere armoedeaanpak.’
Arnhemse proef met bijverdienbeloning
Ook de gemeente Arnhem onderzoekt hoe de bijstand anders ingericht zou kunnen worden. Arnhem gaat mensen die een deeltijdbaan hebben en bijstand ontvangen belonen voor hun inzet en stimuleren om meer te gaan werken. Het gaat om een proef van twee jaar. Met de Arnhemse bijverdienbeloning loopt de gemeente voor op landelijke regelgeving.
Op basis van vertrouwen
De bijverdienbeloning wordt in Arnhem ingevoerd op basis van vertrouwen en eenvoud. De beloning bestaat uit een vast bedrag van 100, 600 of 1200 euro per zes maanden, afhankelijk van de hoogte van de inkomsten uit de deeltijdbaan. Hoe hoger de inkomsten uit werk, hoe hoger de bijverdienbeloning. Het bedrag wordt automatisch berekend op basis van inkomen en wordt iedere zes maanden overgemaakt en hoeft niet steeds opnieuw te worden aangevraagd.
Geen zorgen om toeslagen
Deeltijd betaald werk is voor mensen vanuit de bijstand een geweldige manier om deel te nemen aan de samenleving, aldus Arnhem. ‘Maar het kan ook een mooie stap zijn naar een vaste baan.’ Toch kiezen volgens de gemeente nog niet veel inwoners voor betaald werk vanuit de bijstand, omdat ze denken dat ze er weinig op vooruitgaan of omdat ze zorgen hebben over hun toeslagen. ‘Met de bijverdienbeloning worden zulke drempels weggenomen: meer inkomen als je meer gaat werken, en geen effect op de toeslagen.’
Soepelere bijstandsregels voor jongeren
De gemeente Utrecht wijkt sinds eind 2021 af van de Participatiewet door kwetsbare jongeren sneller bijstand te verlenen. Uit een evaluatie van Utrecht blijkt dat de jongeren hiermee geholpen zijn en de stad gaat dan ook door met die versoepeling totdat er een wetswijziging komt.
In de praktijk betekent het dat werkzoekende jongeren tot 27 jaar meteen aanspraak kunnen maken op een bijstandsuitkering. Uit hoofde van de Participatiewet moeten zij eerst zelf vier weken naar werk zoeken. Nu wordt hun aanvraag voor een uitkering direct in behandeling genomen. Utrecht wil zo voorkomen dat kwetsbare jongeren onnodig in de diepe schulden of uit zicht raken. Ook kunnen zij, net als volwassenen boven de 27 jaar, tot maximaal 246 euro per maand bijverdienen, bijvoorbeeld met vrijwilligerswerk of een baan in deeltijd.
Participatiewet op de schop
De Participatiewet, die onder meer de bijstand regelt, gaat verder op de schop, zo werd halverwege dit jaar bekend. De wet moet eenvoudiger, begrijpelijker en beter passen bij wat mensen kunnen. Eind vorig jaar kwam Schouten met twintig maatregelen om snel de scherpe kantjes voor bijstandsgerechtigden eraf te halen. Zoals het makkelijker maken van de opstap naar werk. Ook mogen bijstandsgerechtigden giften ontvangen tot 1200 euro en komen er ruimere mogelijkheden voor het geven van mantelzorg. Per juli 2024 moeten alle maatregelen ingaan.
Geef een reactie